|
Okuyucu
|
Bugüne dek Sincar hakkında bir dosya açmamıştım. Nedeni, problem belliydi ama henüz elli bir çıkış yolu için konsensüsün oluşmamasıydı. Bundan böyle bir dosya açılabilir. Zira gerekli irade neredeyse oluştu. Bu yazı Irak’ın Sincar bölgesi üzerine bir harekât olma ihtimaliyle ilgilidir.
Öncelikle bir sınır ötesi harekatın olabilmesi için siyasi, diplomatik, hukuki ve askeri yeterliliklerin tamamlanması gerektiğini bilmeliyiz. Konjonktür tarafların siyasetiyle ve doğal nedenlerle harmanlanıp şekillenmektedir. Hukuken bir sorun yok. Asker her daim hazır. Diplomasi sürdürülüyor. Türk siyaseti için irade var. Durum böyle özetlenebilir. Şimdi detaylara bakalım:
Sincar
- Önemi: İkinci Kandil olarak bilinir. PKK terör örgütü Irak-Suriye geçiş güzergahında stratejik bu mevkii elinde tutmak istemektedir. Musul kent merkezine yaklaşık 120 kilometre mesafededir. Suriye kuzeyindeki PKK/YPG terör unsurlarıyla Irak’ın kuzeyindekilerin geçiş güzergahı üzerinde olması önemlidir. Irak-Kandil bölgesinden Suriye-Deyrizur’a doğal bir koridor imkânı sunmaktadır. İran’ın Irak-Suriye üzerindeki erişiminde kritik bir güzergâh üzerinde olması bir diğer önemli noktadır.
- Tartışmalı Konular: Sincar, idari olarak Irak’ın Musul vilayetine bağlıdır. IKBY ile tartışmalı bölge kabul edilir. DAEŞ’in 2014’teki işgalinden sonra bölge PKK terör örgütünün ve İran yanlısı Iraklı milis gruplarının (Haşdi Şabi) güdümüne girmiştir. Diğer yandan bölgesel istikrarsızlık konusu olarak DAEŞ’in durumu en önemli araçtır. Halen DAEŞ manipülatif araç olarak işlev görmektedir.
- Yerel Unsurlar: Ezidilerin (Yezidi) bölgesi olarak bilinir. Sincar’da Ezidian Asayişi isimli bir yerel silahlı grupları vardır. Biz bu silahlı grubun bir diğer adını Sincar (Şingal) Direniş Birliği (YBŞ) ile görmekteyiz. YBŞ’nin hedefinde DAEŞ vardır. Kurulma amacı Ezidi bölgesini DAEŞ saldırılarından korumaktır. Daha sonra oluşan duruma göre PKK terör örgütü ile YBŞ anlaşmış halde görülür. PKK terör örgütü bu bölgede Ezidilere esasen para aktararak varlık göstermektedir.
Irak, Merkezi Hükümet
Geçtiğimiz yıl Irak’ta işsizlik ve yolsuzluk konulu çeşitli gösteriler ve ayaklanmalar olmuştu. Hükümet değişti, ancak bu konularda hassasiyetler devam ediyor. Bağdat’ta hükümet ve İran destekli Şii milis grupları arasında yaşanan çekişmeler sürüyor. Merkezi hükümet bu nedenle sorun yaşıyor. Ayrıca, Merkezi Hükümet’in IKBY ile ana sorunları şunlar: Tartışmalı bölgeler, enerji ve sınır kapılarının geliri ve bütçe payı.
Irak Kürdistan Bölgesel Yönetimi (IKBY)
IKBY ile PKK terör örgütünün önemli sorunları vardır. Sincar’da ve diğer bölgelerde IKBY’nin PKK terör örgütüyle çatışması neticesinde peşmerge kayıpları olmaktadır. Petrol boru hattına PKK terör örgütünün yaptığı saldırılarla IKBY’nin yaklaşık 100 milyon dolar kaybettiği ifade edilmektedir. Halen 600 kadar IKBY bölgesindeki köyün kontrolü PKK terör örgütünün elindedir.
Bölgesel İstikrarsızlık Unsurları
- PKK Terör Örgütü: ABD (CENTCOM) destekli faaliyet içerisindeler. Bütçeleri hem kendi yasadışı elde ettikleri parayla hem de ABD’nin aktardıklarıyla iyi durumdadır. PKK terör örgütü, Sincar bölgesindeki yerel güçlere (Haşdi Şabi ve Ezidiler) maaş için para vermektedir.
- İran yanlısı Şii Irak Milisleri, Haşdi Şabi: Irak’ta resmi bir güç olmasına rağmen, İran yanlısı Şii unsurların etkisiyle, Bağdat’taki hükümetten bağımsız davranabilmekteler, hükümeti ve hatta başbakanı tehdit edebilmekteler. Irak’ın ABD-İran gerilimine sahne olduğu bilinmektedir. İran destekli Şii milis grupların başta başkent Bağdat olmak üzere, ülke genelindeki kontrolsüz tutumları ve ABD misyonlarına yönelik gerçekleştirdikleri saldırılar, Irak için önemli bir güvenlik sorunu halindedir. Bu şekliyle Haşdi Şabi de provokatif hareket eden unsurlardandır. İran destekli Şii milis gruplara sorulduğunda, asıl düşmanları olan DAEŞ’le mücadele etmekteler. Ancak yaşanan olayların gösterdiği kadarıyla esasen, tıpkı Amerika’nın ve PKK terör örgütünün DAEŞ’i kullanarak Irak ve Suriye’de varlık gösterdikleri gibi, İran da bu sayede bölgede yer tutmaktadır.
- Küresel Radikal Terör Örgütü, DAEŞ: Irak kuzey-batı bölgesinde ve Suriye’de özellikle Deyrizur (Dair ez Zor) vilayetinde, dağınık gruplar halinde, bu terör örgütü yer alır. Ayrıca Suriye’de çeşitli kamplarda ve hapishanelerde de DAEŞ unsurları vardır. Bunlar her türlü provokasyona açık unsurlardır.
Bölgede Etkili Diğer Güçler
- ABD: Yerel ülkelerin karşısında olacak biçimde bölgesel plan ABD tarafından yapılmakta ve şekillendirilmektedir. CENTCOM’un 2021 yılı bütçesi onaylanmıştır, projelerine devam edebilirler. Terörist başı Ferhad Abdi Şahin ABD himayesinde Deyrizur’dadır. Burada Suriye Demokratik Güçleri (SDG) diye bilinen yapının başındadır. ABD ise sözüm ona petrolü korumaktadır. SDG burada resmi yetkililerle toplantılar gerçekleştirebilmektedir. ABD kendi politikası gereği, 2014 Dohuk Anlaşmasını esas almaktadır. (Bu anlaşmada; yüzde 40 ENSK, yüzde 40 PKK terör örgütü ve yüzde 20 güya bağımsız gruplar pay sahibi olacak ve bir yapı içinde hareket edecekler.) Haziran 2020’de ABD Büyükelçisi William Roebuck’un ve terörist Abdi Şahin’in katıldığı Kamışlı toplantısı var. Burada ENSK (Suriye Kürt Ulusal Konseyi) ve PYNK (Kürt Ulusal Birliği Partileri) buluştular. ABD Sincar bölgesini Suriye-Irak kuzeyi Kürt Birliği halinde şekillendirmenin peşindedir.
- İsrail: Faaliyetlerine dair cari bilgi bulunmamaktadır. Ancak her bir ABD faaliyetinin İsrail’in güvenliğini de esas aldığı bilinmektedir.
- İran: Haşdi Şabi ile Irak’ta etkindir. Suriye’de de önemli bir nüfuzu vardır. Hizbullah’a ait gruplarla hem sivil (inşaat, işletme, vs.) hem de silahlı unsurlarla kendi çıkarına göre hareket etmektedir. Ayrıca Esad ile anlaşmaları vardır.
Türkiye
Önceki dönemlerde Sincar’da Türk Hava Kuvvetleri (Karacak Dağı çoğunlukta) ve MİT operasyonlar gerçekleştirdi, PKK terör örgütü unsurları hedef alındı.
AK Parti Sözcüsü Ömer Çelik’in basın toplantısı (14 Ocak 2021): “Eğer oradaki Irak yönetimi bu Sincar’daki PKK varlığını ortadan kaldıramıyorsa, biz tabii ki onlara yardım etmeye hazırız.”
Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın (22 Ocak 2021) gazetecilerin Sincar Harekâtı konusundaki soru üzerine, “Bir gece ansızın gelebiliriz!” cevabı.
Anlaşmalar
- Türkiye’nin hem IKBY hem de Irak Merkezi Yönetimi ile siyasi ve ekonomik olanlarından başka, bir de Askeri İşbirliği Anlaşması mevcuttur. Bu anlaşmalar terörle mücadele ve istihbarat paylaşımı konularını kapsamaktadır.
- Sincar Anlaşması – 9 Ekim 2020: Bağdat ile Erbil arasında Birleşmiş Milletler (BM) gözetiminde ve ABD, Almanya, İngiltere ile Türkiye’nin desteklediği anlaşmanın amacı, PKK terör örgütünün Sincar’daki varlığının sonlandırılmasıdır. Irak Merkezi Hükümeti, Sincar’a 3 tabur (başka kaynaklarda 2 tugay da denmekte) askeri polis konuşlandırdı. Arazi ve yol kontrolü ve gözetleme yapmaktalar. Yerleşim yeri içlerinde etkileri yoktur. PKK terör örgütü ve Haşdi Şabi unsurları Sincar Anlaşmasının uygulanmaması ve başarısız olması için birlikte hareket etmektedirler. Irak Türkmen Cephesi Başkanı Erşat Salihi’nin Aralık 2020 açıklaması: “Anlaşmada PKK terör örgütünün nereye gideceği belirtilmiyordu, eksiklik vardı.”
Diplomasi Trafiği
- (16 Aralık 2020) Irak Başbakanı Mustafa el-Kazımi’nin Ankara ziyareti.
- (28 Aralık 2020) Irak Savuma Bakanı Cuma Annad Sadun’un Ankara ziyareti.
- (18 Ocak 2021) MSB Hulusi Akar’ın Genelkurmay Başkanı Orgeneral Yaşar Güler ile birlikte Irak ziyareti. Bağdat ile Erbil’de 8 görüşme yapıldı. (Akar’ın ziyareti Ağustos 2020’de yapılması planlandı. Irak makamlarınca, Dohuk’ta iki Iraklı sınır muhafızının Türkiye’nin İHA saldırısında hayatını kaybettiğinin belirtilmesi üzerine, iptal edildi. İddia bu şekilde.) Akar’ın ziyarete ilişkin açıklaması: “Önümüzdeki dönemde uygun mekanizmaları kurmak suretiyle Türkiye-Irak, Türkiye-Erbil arasındaki iş birliği, terörle mücadele konusunda çok önemli birtakım gelişmelere sebep olabilecek.”
Sonuç
Bu temel bilgileri gelişmelerle destekleyecek ve geliştireceğiz. Artık Sincar dosyası açılmış oldu. Örneğin bir harekat gerçekleşir ise detayları buna göre takip edeceğiz.
Sincar’a Türk Ordusu bir operasyon yapar mı, nasıl olur? Bu soru soruluyor. Ama bu aşamada bizler bu tip açıklamaları yapmasak daha iyi olur kanısındayım.
Diplomasi devrededir. Sincar Anlaşması gereğince Avrupa ve Amerika gibi noktalarla görüşmeler yapılmış değildir.
Sincar’da dengeler bir hayli karmaşık! Bakalım nasıl çözülecek…
NOT: Fikri mülkiyet hakları gereği bu bilgileri referans vererek kullanabilirsiniz.
Gürsel Tokmakoğlu