İçişleri Bakanı Süleyman Soylu’nun geçen hafta işaret ettiği planda bugün (11 Kasım) DAEŞ’li (Daesh, ISIL) bir yabancı uyruklu terörist ABD’ye iade ediliyor. 14 Kasım’da 7 Alman daha iade edilecek. Peşinden 11 Fransız var. Bunun dışında da iadeler olacak. Bu yakın zamanda tartışılmaya başlanan çok önemli bir konudur. İnceleyelim.
ABD ile Güvenli Bölge hakkında 5-7 Ağustos’ta başlatılan birleşik ve müşterek çabada sona doğru mu gidiliyor? Bugüne kadar Türkiye’nin sürdürdüğü diplomatik süreç son mu buluyor? Türkiye inisiyatifle kuzey Suriye’ye girmeye çok mu yakın?
Birleşmiş Milletler Genel Kurulu (BMGK, UNGA) 24 Eylül’de gerçekleşti. İnsanlık tarihi ve gelecek arayışı açısından bu tür toplantıların doğrudan bir çözüm getirmesini bekleyen yok. Diplomatik gösteri amacı güden temsilciler olabilir. Bu zirveyi bir fırsat görüp insanlığa saygı ve yaşanabilir bir dünya ülküsüyle hareket eden ve bu amaçları ön planda tutarak ciddi biçimde görüşlerini ortaya koyan liderler de var. Peki, dile getirilen meselelerle ilgili olarak genel ve özel olarak değişik kurum ve devletlerce odaklanılması gereken kritik noktalar belirginleşiyor mu? Yine aynı konu, derin fikir ayrılıkları var, çünkü çıkarlar değişik ve karar verilse bile bu çabaların gereğini yapmak demek bütçe demek oluyor, dolayısıyla kararlılık ve kaynak yaratmak şart.
ABD Savunma Bakanlığı’nın DAEŞ’ten sorumlu direktörü Chris Maier’in 18 Eylül’de Pentagon’da yaptığı açıklamalar ne anlama geliyor? ABD kuzey Suriye’de Suriye Demokratik Güçlerine verdiği desteği neden kesmeyeceğini işaret etti? Aslında Maier vasıtasıyla ABD Suriye rejimine, Türkiye’ye, İran ve Rusya’ya DAEŞ kartını ileri sürüyor.
Ankara’da 16 Eylül 2019 tarihinde gerçekleştirilen Beşinci Üçlü Zirve’nin sonuçları değişik platformlarda değerlendiriliyor. Aslında, kalıcı barış yolunda Cenevre’ye gidilmesi noktasında anayasa komisyonu üzerine çalışacak Suriyeli listesinin tamamlanması ve usul yönüyle çalışmalara başlanması safhasına gelinmesi, gerçekleştirilen zirvelerin en somut başarısı oldu. Zaman içinde Astana için karşı taraftan çok olumsuz kritikler yapıldı. Örneğin İdlib’de belli bir ilerleme sağlayamayınca, “Astana Ruhu öldü mü?” sorusu ortaya atıldı. Hatta başta Avrupa ülkeleri korktu, “Eyvah yine mi sığınmacı akını!” dediler. O zaman şöyle soralım; ya Astana Ruhu olmasaydı diye.
Başlıktaki soruyu özellikle seçtim, belli kesimler tarafından konuşulan bu! Ülkemizde, Türkiye yüzünü Çin’e, Rusya’ya, Avrupa’ya, Amerika’ya veya Batı’ya, Doğu’ya dönmeli gibi, bir yön tarif ederek açıklayanlar var. Türkiye’nin yolu belli, diyen yok mu? Önce şu sorulara cevap bulunmalı, şeklinde bir yaklaşımı öne sürülüyor mu? Neden kendimizi bir yere adresleyelim ki, gelişmeler bizi ne taraf götürürse orası doğrudur, fikrini savunanlar kimler?
Bugün Putin’den G7’yi işaret eden çok çarpıcı bir açıklama geldi. Çin, Hindistan ve Türkiye’den söz etti. Asıl yapmak istediği belki de Batı kaynaklı mevcut yapıları Asya-Pasifik alandaki ülkelere tartıştırmak idi. Bakın neler yaşandı?
Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın Sivas’ta nükleer başlıklı füzelerle ilgili söyledikleri üzerinde durmak gerekiyor. Ay sonuna doğru (25-27 Eylül 2019) Birleşmiş Milletler Genel Kurulu’nda (BMGK) dünyaya seslenecek olan Cumhurbaşkanı Erdoğan daha önce çok çarpıcı bir konuşma yapacağının sinyallerini vermişti. Sivas’taki bu sürpriz nükleer vurgusu ister istemez akla BMGK konuşmasının tasarlandığını gösterir niteliktedir. Türkiye için nükleer silah konusu henüz bir niyet beyanıdır. Bir yerde de Cumhurbaşkanı nabız yoklarken, diğer yandan hem kurumsal yapısıyla BM’yi hem de elinin altında nükleer silah tetiği olan ülkelerin yöneticilerine, “Bu adil değil!” demek istiyor, daha doğrusu, “Eşitlikten ve adaletten söz ediyorsanız, bu şartlarda size kimse inanmaz,” diyor.
ABD Suriye’de ne yapıyor? Hangi amaçla burada? İnsanlığın bir problemini mi çözüyor? Demokrasi için mi Ortadoğu’da? Elbette böyle düşünmek safdillik olur. Ancak başka bir konu daha var, ABD uluslararası ilişkileri kendi lehine kullanabiliyor ise bu da onun bir hüneri oluyor. Peki, ABD bu tür konuları istismar ettiği halde ne yapıyor da dünyada köşe başlarında yer tutabiliyor?
Uluslararası hukuk açısından ilginç bir durumla karşı karşıyayız. ABD ve İran arasındaki tartışmalı konular gelişti ve Hürmüz Boğazı’nda tankerlere el koyma şeklinde somutlaşmaya başladı. Acaba buradaki tırmanma ne tür bir gelişmeyi işaret ediyor? Bu dönmede dünya uluslararası hukukla ilgili önemli bir sınamayla karşı karşıya görünüyor.
