İki kutuplu Soğuk Savaş sonrası ortaya çıkan tek kutuplu düzende bir süre arayış içinde görünen dünya bugün yeni gelişmelere sahne olmaktadır, zira Çin önemli bir denge unsurudur. Öte yandan NATO’nun 70. Yıldönümü’ne rastlayan yeni vizyon ve hedefleri doğrultusunda bakılırsa Türkiye’nin jeopolitik ve jeostratejik açıdan tam da bir merkez ülke konumunda olduğu teyit edilmiştir.
NATO’nun Aralık 2019 başından Londra’da yaptığı 70. Yıldönümü etkinliklerine rastlayan yeni vizyon ve hedeflerin açıklaması ile bir değerlendirme yapacağız. Bu konuyu daha önce geniş bir biçimde ele almış idik.
Özetle, NATO var olan tehdit ve görevlere (küresel terör, Rusya, Kitle İmha Silahları, KİS, konvansiyonel tehditler, çatışmalar, vs.) ilave olarak; 1) Arktik bölge su yolunun küresel ulaşım hattı açılması, 2) Uzayı, 3) Siber Savaş’ı, 4) Çin’i görev kapsamına aldı.
Atlantik İttifakı kendi gücünü küresel amaçlarla ve hedeflerle yeniden tanımladı.
Öte yandan ABD ve Avrupa eksenli güçlerin yeni görev alanı Pasifik oldu.
Çin önemli bir güç unsuru konumuna yükseldi. Ne ile? 1) Pasifik’e kıyısı var, 2) Arktik bölgeden Atlantik’e ulaşımı var, 3) Güney Çin denizi ile Okyanusya’ya ve Hint Okyanusu’na irtibatlı, 4) Uzay çalışmaları ileri düzeyde, 5) KİS çalışmaları ve atma vasıtaları ileri düzeyde, 6) Dijital Teknolojiler konusunda ileri araştırma ve geliştirme programlarına sahip, 7) Ekonomik potansiyeli güçlü, 8) Afrika kıtasında en önemli yatırımcı, 9) Yüksek nüfusa sahip.
Çin’in somut projeleri: 1) Yeni İpek Yolu, Bir Kuşak Bir Yol (Üç hat: Arktik bölge, tarihi Avrasya yolu ve Asya-Pasifik, Güney Asya denizleri üzerinden), 2) Afrika’nın imarı, 3) Kendi parasının (renminbi) rezerv para ölçüsü kabul edilmesi. (NOT: Bu üçüncü proje ilk dile getirilen bir husustur.)
Rusya, Atlantik ittifakı için asıl tehdit olmaya devam etmektedir. Neden? 1) Geniş coğrafyaya sahip, bir kıyısı Atlantik’te, diğer kıyısı Pasifik’te, Avrupa’ya komşu, hatta bir kısmı Avrupa’da, tümüyle bakılırsa başat Avrasya ülkesi konumunda, kuzey Arktik bölgede hükümran, Karadeniz ve Akdeniz ile Ortadoğu bölgesinin hemen kuzeyinde, tam tabiriyle, ABD ve Avrupa adımını nereye atsa Rusya karşısında engel, 2) Yeraltı ve özellikle enerji kaynakları yönüyle zengin, başlıca satısı Avrupa’ya, 3) Uzay’da, Siber alanda ve KİS konularında (Nükleer, Biyolojik, Kimyasal) ve konvansiyonel silahlarda güçlü, 4) Devlet geleceği (İmparatorluk sonrası SSCB ile Soğuk Savaş’ın ana aktörü, komünizmle idare olmuş, yayılmacılık konusunda tecrübeli, istihbaratı güçlü) olan ülke.
NATO üyesi, Avrupa Birliği’ne girmek için müracaatı olan, OECD ülkesi, G-20 ülkeleri içinde yer alan, Yeniden Asya Açılımı’nı deklare eden ve Avrasya’da köprü konumundaki Türkiye jeostratejik ve jeopolitik açılardan küresel manada tam da merkezde yer alan bir ülkedir.
Türkiye; 1) Asya-Pasifik arasında, Akdeniz’de, 2) Çin’in projelerinin güzergahında, 3) Atlantik savunmasının ortasında, 4) Enerji kaynaklarının ve yollarının üzerinde, 5) Avrupa’nın güvenliği, gelişimi ve açılımı için jeostratejik değerde, 6) Rusya’nın güneyinde, 7) Müslüman ve Türk kimliği ile Güney Asya, Orta Asya, Ortadoğu, Afrika ve Avrupa coğrafyalarında bağı güçlü bir nüfusa sahiptir.
Bu durumda Türkiye, Soğuk Savaş süresince SSCB’ye karşı İttifak’ın kenar kuşağında yer almaktaydı ve Esnek Mukabele Stratejisi’ne tabiydi, bugün bu durum değişti, şu an küresel merkez konumundadır.
Şöyle bitirelim: 1) NATO açısından Türkiye öne çıkmıştır. 2) Çin için önemlidir. 3) Rusya, Türkiye olmadan güneyle irtibatı güçleşir, 4) ABD için önemli bir noktadadır, 4) İsrail, Türkiye’ye rağmen kendini rahat hissedemez, 5) Avrupa Türkiye’den ayrı değildir.
Gürsel Tokmakoğlu
