Öteden beri ABD’nin savunma anlayışındaki ‘’küresel’’ değişikliğe dikkat çekmekteydim. Dün Washington merkezli Atlantik Konseyi’nde konuşan ABD Savunma Bakanı Mark Esper, ABD’nin Rusya ve Çin ile büyük güç rekabetine girerken ortak ve müttefikleri ile ilişkilerde yenilik yaptığını anlattı. Konuyu net bir şekilde ele almak isterim. Zira bu çok ciddi! Hatta, ‘’Esper Yeni Soğuk Savaş ilan etti,’’ desek, yanlış olmayacak. ABD küresel inisiyatif ile yeni bir savunma düzenine geçiyor. Şu an için İttifak ve Ortaklıkları Geliştirme Rehberi yayımladı, sonrası gelecek. Türkiye bu küresel savunmanın dışında mı?
ABD’nin ilan ettiği asıl düşmanları:
- Asıl: Rusya ve Çin.
- Diğer: İran ve Kuzey Kore.
- Gri ülkeler: NATO üyesi ülke olsa bile ABD’nin küresel sistemine dahil olmayan ülkeler gridir (örneğin Türkiye).
Kuzey Atlantik Paktı (NATO) çerçevesinde farklılıklar:
- Londra 70. Yılda yeniden hedefler ve çatışma alanları belirlendi. Eklenenler çunlar:
- Çin,
- Arktik Bölge,
- Uzay,
- Siber alan.
- ABD, NATO dışında Küresel İnisiyatif geliştirdi. Bu henüz bir askeri pakt değil. Ancak silahlanma programları buna göre düzenlenmekte:
- ABD ile küresel irtibatlı ülkeler:
- İnisiyatif alan/verilen ülkeler: Kanada, İngiltere, Hollanda, Norveç, İtalya, İsrail, Avustralya, Yeni Zelanda, Japonya, Güney Kore.
- Özellikle Çin ile rekabette olması istenen ülkeler: Hindistan ve Endonezya.
- Doğu Avrupa ve Doğu Akdeniz’de kurulan inisiyatif: Polonya, Yunanistan, GKRY (onlar Kıbrıs Cumhuriyeti diyorlar), Bulgaristan, Romanya, Estonya, Letonya, Litvanya.
- Afrika/MENA’da anlaşmaya varılan ülkeler: BAE, Bahreyn, Suudi Arabistan, Mısır, Fas, Tunus, Cezayir,
- ABD ile küresel irtibatlı ülkeler:
ABD’nin yeni düzenlemeleri:
- Bundan böyle ABD’nin savunma programları bölgesel tehdit ve durumlara göre değil küresel tehdit ve durumlara göre yürütülecektir, tedbirler buna göre alınacaktır. Küresel güç rekabeti ve caydırma konuları sahada baskı sağlayarak artırılacaktır.
- ABD yeni küresel inisiyatif için hazırlık aşamasında. Bu konuda ‘‘İttifak ve Ortaklıkları Geliştirme Rehberi’’ (APDG, Alliance and Partnership Development Guide) hazırladı. Üzerinde çalışılacak. Küresel ittifak yapılacak ülkelerden bu rehber uyarınca hareket etmeleri sağlanacak.
- Silah satışları ile ilgili ABD iç hukukundaki kısıtlamalar düzenlenecek ve APDG’ye uyan ülkelere silah satışları hızlandırılacak.
- ABD’nin küresel çıkarına karşı olan ülkelerin silahlanmaları çok sıkı takip edilecek ve anında önlemler alınacak. Gerektiğinde küresel ticaret formatlarında silahlanma ile ilgili yeni tedbirler alınacak.
- APDG gereği ülkelerde askeri yapılar ve silah sistemleri modernize edilecek, hatta nükleer silahların ve atma vasıtalarının durumu güncellenecek.
- Rusya ile varılan ve süresi 5 Şubat 2021’de dolacak olan START nükleer anlaşma yenilenmeyecek.
- Rusya ve Çin’e ve bu ülkelerle işbirliği yapan ülkelere karşı siber, diplomasi, hukuk, ekonomik, ticari, teknoloji savaşı sürdürülecek.
- NATO dışı inisiyatif alan ülkelerde her an hazır, ani müdahale gücü yüksek, modern ABD silahlarına sahip ve Rusya ile Çin’e karlı cephe almakta istekli bir yapı kurmak.
- ABD’nin Almanya’daki ve NATO’nun çeşitli yerlerdeki güçlerinden istifade ile yeniden tertiplenme yapmak.
- İngiltere gibi küresel askeri gücü olan müttefiklerden istifade edilecek, bu ülkelerin Pasifik’te sürekli askeri varlık göstermesi sağlanacak.
- Arktik ve Pasifik bölgesi için tedbirler artırılacak.
- Çin’in Bir Kuşak Bir Yol gibi küresel projelerinin önünün kesilmesi için küresel tedbirler alınacak.
Büyük hedefleri olan ülkeler kendi pozisyonlarını alırlarken ABD’nin bu küresel inisiyatifine de bakabilirler.
Bundan böyle Türkiye değerlendirmesi yapacaklar buradaki çerçeveyi dikkate almak durumundadır.
NOT: Fikri mülkiyet hakları gereği bu bilgileri referans vererek kullanabilirsiniz.
Gürsel Tokmakoğlu
