Türkmen gazının Trans Hazar ile Avrupa’ya taşınması adına Türkiye, Azerbaycan ve Türkmenistan işbirliğiyle yeni bir enerji güzergahı canlandırılıyor.
Hazar jeopolitiği, Orta Asya’dan Kafkaslar’a ve buradan karadeniz’e ve Balkanlar’a olan düzlemde istikrar ve barış öne çıkıyor. Trans Hazar Projesi şöyledir: Türkmenistan’daki Şatlık-Belek boru hattı, Hazar’dan Bakü’ye yeni bir boru hattı inşasıyla bağlanacak, bunun adı Türkmenbaşı-Bakü hattıdır. Bakü’den mevcut Bakü-Tiflis hattı ile gaz TANAP’a bağlanacaktır. TANAP aracılığıyla Avrupa’ya uzanmak mümkün olacaktır.
Türkmenistan Devlet Başkanı Serdar Berdimuhamedov ev sahipliğinde Hazar kıyısındaki Avaza’da Türkiye-Azerbaycan-Türkmenistan Devlet Başkanları Birinci Zirvesi gerçekleşiyor. Zirveye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın yanı sıra Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev iştirak ediyor. Türkiye-Azerbaycan-Türkmenistan Devlet Başkanları Birinci Zirvesi düzenlenecek.
Kritik zirve öncesinde konuşan Türkmenistan Meclisi milletvekili Kerimguli Geldiyev, Türkmen doğal gazının dünya pazarına ulaştırılmasının önemli olduğunu ve bu konuda Türkmenistan’ın işbirliğine hazır olduğunu söyledi.
Ukrayna’daki savaşın Avrupa’daki doğalgaz ihtiyacına yönelik olumsuz yansımalarının üzerine Türkiye, Azerbaycan ve Türkmenistan devreye girdi.
Bu girişimin öncesinde Rusya Develet Başkanı Vladimir Putin’in, Türkiye’nin bir enerji merkezi (hub) olması yönündeki açıklaması üzerine üç devlet başkanının iştirakiyle gerçekleştirilen Avaza’daki zirve en somut adım niteliğindedir.
BP’nin Dünya Enerji İstatistiki Değerlendirme Raporuna göre Türkmenistan doğalgaz arzının üçte biri Çin’e boru hatlarıyla taşınmaktadır. Geri kalanı ise ülke içinde (az miktarda) ve Rusya (önemli miktarda) üzerinden değerlendiriliyor.
Savaşın etkisiyle Rusya’ya uygulanan yaptırımlar nedeniyle gazın Avrupa’ya ulaşmasında sorun meydana geldi. İşte bu noktada Türkmenistan’dan gazının Hazar Denizi’ni kat ederek Azerbaycan’a ve buradan TANAP aracılığıyla Türkiye üzerinden Avrupa’ya sevk edilmesi söz konusudur.
Bu bakımdan yakın zamanda Türkiye ve Azerbaycan arasında TANAP’ın kapasitesinin iki kat artırılarak 32 milyar metreküpe çıkarılması kararı alınmıştı. Bugün (14 Aralık) Avaza’da üç ülke başkanlarınca yapılacak zirve sonrasında bir anlaşma imzalanacak ve bu önemli proje hayata geçirilmeye başlanacaktır. Sonrasında Avrupa’ya gaz arzı mümkün olabilecek ve hatta ileriye dönük gazın fiyatlamasında da bir indirim söz konusu olabilecektir.
Türkmenistan’ın Yolatan sahasının ilk 2 fazı 60 milyar metreküp/yıl, Bahtiyarlık sahası ise 15-30 milyar metreküp/yıl üretim yapmaktadır. Ukrayna savaşı öncesinde Rus Gazprom şirketi önemli ölçüde Avrupa’ya satışı gerçekleştirmekte idi. Şu an Gazprom devre dışıdır. Bu üç ülkenin girişimiyle harekete geçecek yeni oluşum Avrupa’ya can damarı olacaktır.
