Çin Balonu

Geçtiğimiz hafta Çin’e ait bir balonun ABD hava sahası üzerinde uçması hadisesini izledik. Bu olay Çin’in Casus Balonu olarak takdim edildi. Hatta bilen bilmeyen konuştu. “Çin neden balonla casusluk yapıyor, Çin çok akıllı bir hamle yaptı, Joe Biden çaresiz bırakıldı, ABD’nin Filipinlere 4 askeri üs açma anlaşmasına bu bir karşı hamle mi, bu çerçevede ABD ve Çin tarafından dünya daha da gerilecek mi, Pasifik’te savaş zamanı yaklaştı mı,” diye çoğu gereksiz ve bir kısmıyla saçma fikirler ileri sürüldü. Her şeyin ötesinde bu olayda ne denli bilgisiz hareket edildiği de görüldü. Tam bir vakıa analizi (case study)! Üstüne üstlük bu konuya ideoloji karıştıranlar bile oldu. Maalesef buradaki abartı o denli ilerilere taşındı ki!.. Bir bakalım o vakit, daha fazla spekülasyona meydan bırakmamak adına.

Ülkeler neden casus balon kullanırlar, çok sayıda casus uydusuna ve stratejik keşif gözetleme vasıtasına sahipken? Çin’in casus balonu neden Amerika kıtası üstünde? Çin’in 68 adet çok iyi kapasitede istihbarat uydusu var. Başka? Çin’in bin mil mesafeden vurabilecek 2 bin füzesi ile bin adet dördüncü ve beşinci nesil savaş uçağı var. Bir balona kaldık, vay!..

Çin balonu dedim. Çünkü spy (casus) sözcüğünü en başında ABD ileri sürdü, eğer spyballoon denirse bu durumu askeri amaçlı bir hale getirir. Başkaları surveillance (gözetim) balonu dedi. Çin ise bunun bir sivil maksatlı bilimsel ve meteoroloji balonu olduğunu söyledi. Şöyle söylemem gerekiyor, propagandanın mermisi kavramlardır!

ABD tarafından detaylıca verilen açıklamalar bize ne olup bittiğini açıklıyor. Ama benim anladığım şöyle: Stratosferde uçan Çin’e ait bir meteoroloji balonu Kanada üzerinden ABD, Montana bölgesine ve oradan da Atlantik’e doğru hava akımlarının gösterdiği istikamette uçuşunu sürdürüyor. Kanada ve ABD bunu tespit ediyor. Çin makamları balonun sivil amaçlı olduğunu ilgililere söylüyor. Ancak ABD bunu araştırmadan kabul etmek istemiyor. Zira tüm ABD ülkesi hava sahası üzerinden, yaklaşık 60 bin feet yükseklikten uçarak kat ediyor. ABD izlemeye başlıyor. Balonun altındaki aparatların genel olarak sivil amaca hizmet ettiğini görebiliyor ama yine de bundan emin olmak istiyor. Tabii bir de bu durumdan hem Çin’e yönelik politik amaç ortaya çıkarmak ve küresel çapta propagandayı devreye koymak istiyor hem de savunma sistemlerinin çalışmasını test ediyor. Her ne kadar balon Montana’daki kıtalararası balistik füze (ICBM) silolarının üzerinden uçsa da ABD bunun tehdit teşkil etmediğini biliyor. Eğer balon kıta üzerinde düşürülürse altındaki aparatların çok fazla parçalanabileceği nedenle teknik istihbaratı yapılamayacak ve diğer nedense yerleşim yerine parçalar düşerse yerde hasar olabilecek.

ABD karar mekanizması başından itibaren durumun farkında, tehdit düşük, yeterince inceleme yapılmalı, bu durumdan istifade edilmeli, balon düşürülecek ama uçuşu deniz üzerine kadar beklenirse bu daha iyi olacak… Böyle yapılıyor. ABD F-22’si 58.000 feetten 65.000 feet irtifadaki Çin balonuna Lock-On-After-Launch (LOAL), Fırlattıktan Sonra Kilitlen teknolojisiyle bir tek AIM-9X kullandı ve tam isabet kaydetti. Füze uçuşunu vurana dek Data-link Güdümlü yapabiliyor. Bu bir hayli ileri bir teknolojidir.

Gelelim konunun diplomatik tarafına. ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken, Montana ICBM siloları üzerinden geçen Çin balonu nedeniyle Pekin ziyaretini hemen erteledi. Blinken’ın bu ziyaretinde Çin Devlet Başkanı Xi Jinping ile de görüşme olacaktı. Peki neyi bekledi? Okyanusa düşürülen ve buradan en az hasarla gemiye yüklenen teçhizat parçaların tamamen incelenip raporun ortaya çıkmasını, bu arada da Çin üzerinde bir politik baskı imkanı yaratılmasını.

Çin tarafı ne tepki verdi? Çin Dışişleri Bakanlığı şöyle açıklama yaptı: “ABD’nin sivil hava gemilerine saldırmak için güç kullanmasına karşı öfkemizi ifade ediyor ve protesto ediyoruz.”

Ancak bu noktada bir açıklama yapılabilir, sivil hava/uzay trafiği de izne tabidir. Stratosfer tabakası da olsa hava ülkesi ve egemenlik kavramı geçerlidir. O halde Çin’in bu söylemi çürük görünüyor. Fakat Çin şöyle haklı, başından itibaren ABD makamlarına bu balonun ne olduğunu söylediği halde buradan yoğun bir propaganda sahası yaratılması hiç de samimi bir durum değil. Çin bu olumsuz yaklaşımı dile getiriyor, ABD’yi kınıyor, samimiyetsiz buluyor. Hatta dünyada gelişecek başka krizlerde Çin’in ABD ile ortak hareket etmesinin ne denli güç olduğunu görüyor.

ABD’de Çin balonu çok değişik çıkarımlara ilham verilebilir, politika yapılabilir. ABD stratosferde ve üstünde savaşacak yeni kabiliyetleri ve hatta uzayda uydu-savar (ASAT) teknoloji yatırımlarını finanse edecek yeni bir bütçeyi zorlayabilir.

ABD ve Çin gerilimi sürekli konumuz, sebepleri her defasında başka olabilir. Balon da bir gerginlik sebebi haline getirildi. ABD ve Çin her defasında kendi yöntemlerini en iyi şekilde karşı karşıya getiriyorken, dünyanın diğer tarafındakilerin, örneğin bizlerin, bütün bu olanları ve olacakları bilinçli şekilde takip etmemiz doğru olur. Onlar kendi sistemlerine ve çıkarlarına göre en doğru kararları verirlerken, bizler en yanlış değerlendirmelerle bir yere varamayız.