Gürsel Tokmakoğlu|
Okuyucu
|
ABD Başkanı Donald Trump, ülkesinin, Rusya ile imzaladığı “Orta Menzilli Nükleer Kuvvetler Anlaşması”ndan (INF Treaty) çekileceğini açıkladı. Bu ne anlama geliyor? Yeni bir Soğuk Savaş mı?
Trump, Nevada eyaletinde yaptığı seçim konuşmasının ardından, gazetecilere Rusya ile ülkesi arasında imzalanan “Orta Menzilli Nükleer Kuvvetler Anlaşması”na ilişkin açıklamalarda bulundu. Rusya’nın anlaşmayı ihlal ettiğini savunan Trump, “Yıllardır ihlal ediyordu ve (önceki) Başkan Barack Obama’nın neden bu konuyu müzakere etmediğini ya da neden anlaşmadan çekilmediğini bilmiyorum,” diye konuştu. Rusya’nın, nükleer bir anlaşmayı ihlal etmesine ve ABD’nin izin vermediği silahları üretmesine müsaade etmeyeceklerini belirten Trump, “Biz anlaşmada kalan taraf olduk ve anlaşmaya saygı gösterdik, ancak Rusya ne yazık ki bu anlaşmaya saygı göstermedi, bu nedenle anlaşmayı feshedeceğiz, anlaşmadan çekileceğiz,” ifadesini kullandı. Trump, Rusya ve Çin’in yeni bir anlaşmayla gelmediği takdirde ABD’nin kendi silahını üreteceğini söyledi. ABD ile Rusya’nın (eski SSCB kapsamında) Avrupa ve Uzak Doğu’daki müttefiklerini korumayı amaçlayan Orta Menzilli Nükleer Kuvvetler Anlaşması, 1987’de Washington’da imzalandı. Anlaşma, Rusya ve ABD’nin menzili 500-5.500 km olan karadan atılan güdümlü füzesi almasını, üretmesini ya da test etmesini yasaklıyor. ABD, Rusya’yı sık sık bu anlaşmayı ihlal etmekle suçluyordu.
En son NATO’nun Savunma Bakanları toplantısında Doğu Avrupa’nın güvenliği konusu görüşülürken bu husus gündeme gelmişti. Ayrıca Polonya ve ABD liderlerinin Beyaz Saray’daki görüşmelerinde bir kez daha hatırlatılmıştı. Rusya federasyonunun sınır birliklerine bu silahları modernize ederek konuşlandırdığı iddiaları sürekli tekrar edilen bir konu oldu. Bu husustaki bir diğer konu ise geçtiğimiz aylarda Rusya’nın Kaliningrad’daki birliklerini modernize etmesi ile ilgiliydi. Bilindiği gibi Kaliningrad Avrupa’nın Baltık bölgesindeki tüm savunmasının ortasında yer alan stratejik bir mevkidir.
Bu iddialara Rusya tarafının, bir anlaşma ihlali içinde olmadıklarını söyleyerek karşılık vermesi, bir anda Atlantik’in en önemli konusu oluverdi. Zira özellikle hassas Avrupa’nın ve kendine iş arayan NATO’nun buradaki tahrik edici davranışları sebep göstererek başka tartışmaları başlatması söz konusu oldu. Trump’ın Avrupaya, “Eğer sizi savunacaksak katkınızı artırın,” türünden çıkışı zaten sorun yaratmıştı. Avrupa, özellikle Almanya ve Fransa, kendi güvenlikleri için yeni bir arayış içine girmenin eşliğinde duruyorlar.
Ancak Avrupa ve NATO bir yana, esasen ABD kendi başına bu anlaşmanın ihlalinden dolayı muzdaribim diyor. Eğer Rusya, Çin ve Hindistan bu yönde küresel dengeleri bozacak adımlar atarlarsa, ki ABD’ye göre işin seyri bu yöndedir, şimdiden durumu kontrol etmek gerektiği fikri ortaya çıkıyor. ABD 2013 yılından bu yana, 5 yıldır Rusya’nın bazı testler ve intikaller yapmasını dile getiriyor. Trump’ın, “Obama neden bu konuda birşey yapmadı,” demesinin sebebi ise bu nedenden dolayıdır. Ancak en son 2017 ve 2018 yılları için bu silahların yerlerine ait karşılıklı verilen raporlarda uyuşmazlıkların ortaya çıkması üzerine, anlaşmazlık konusu bugün Trump’ın tarzına uygun dile getirilmiş görünüyor.
Konu sadece Avrupa için de değerlendirilmemeli, aynı zamanda Uzak Doğu da önümüzdeki günlerde daha çok konuşulan bir bölge olacak. ABD şimdiden buradaki menfaatlerini işaret etmektedir. Zira Tayvan, Güney Kore ve Japonya’da ABD koruması altındadır, bu bölgede ABD’nin 10 adet civarında büyük askeri üssü bulunmaktadır.
Trump ne dediyse yaptı! Onun bu tür söylemlerine dünya kamuoyu ilk olarak temkinli yaklaşılmıştı. Ama söylenenlerin her birinin uygulandığı görülünce, şimdi böylesi bir konu üzerine dikkatler bir anda toplandı. Sorular ilginç: Acaba yeni bir tür Soğuk Savaş mı? Acaba III. Dünya Savaşı ayak izleri mi? Bu yeni gerilimin sonucu hayırlı olur mu?
Bilindiği gibi INF Anlaşması 1987 yılında zamanın başkanları Mihail Gorbaçov ve Ronald Reagan tarafından imzalanmıştı. Trump’ın bu konuşması sonrasında, Reagan ile anlaşmaya imza atan Gorbaçov geçen gün, “Bu anlaşmayı Trump anlamamış, bir daha düşünsün,” dedi. Ayrıca Rusya Dışişleri Bakan Yardımcısı Sergey Ryabkov karara ilişkin, “Çok tehlikeli bir adım!” dedi. Ryabkov, ABD’nin şantaj girişiminde bulunduğunu söyledi ve Washington yönetimini kınadıklarını belirtti. Ryabkov ABD’yi, Moskova’yı stratejik istikrar konusunda taviz vermeye zorlamak ile suçladı, Rusya’nın anlaşmayı ihlal ettiğine dair suçlamaların ise “temelsiz” olduğunun altını çizdi. Ryabkov bu suçlamalarla ABD’nin “kendi ihlallerini örtbas etmeye çalışıyor” izlenimi yarattığına dikkat çekti. ABD’nin anlaşmalardan tek taraflı olarak çekilmesi halinde Rusya’nın askeri seçenekler de dahil bir dizi karşı önlem alacağını vurgulayan Rybakov, INF Anlaşması ile ilgili sorunların çözülmesi için ABD ile diyalogda ısrarcı olacaklarını da belirtti.
Bu konu gerçekten çok önemlidir. Zira buradaki bir çözülme dünyayı tekrar bir nükleer savaş tehlikesine doğru itecektir. Savaş olmasa da bu tür bir gerginlik ile dünya sayısız nükleer silah üretime girişecek ve her yerde test sahaları açılacaktır.
Peki, dünya bu sayfayı kapatmadı mı? Şimdi tekrar neden açıldı?
