ABD ve Türkiye’nin Gri Bölge Çatışması

ABD ile Suriye konusunda sürdürülen mücadele tam bir Gri Bölge konusu ile açıklanabilir türdendir. O halde bu kavramı daha önce ilgili olmayanlar için kısaca ele alalım. Eğer Suriye sahasında yaşanan Gri Bölge’de ABD ve Türkiye arasında bir güç mücadelesi varsa ve buradaki uygulamaların mukayesesini yapacak olursak, sonuçta ne olur, bunu öngörmeye çalışalım.

Gri Bölge

Hemen herkes terörü, asimetrik tehdidi, vs. biliyor da bunlarla oynanan oyunların ortamının adını bilmiyor. Bu ortam Gri Bölge’dir. Bu ortamın kurallarını bilmeyen ne içeride ne de dışarıda güç mücadelesini kazanabilecek türden zamanında ve etkin hamle yapabilir, hatta politika üretebilir; sadece konuşur, eleştirir, olup biteni yaşandıktan sonra algılar ve eleştirisel yaklaşımda bulunur, hatta ayak altında dolaşır, zaman kaybı yaratan olur.

Gri Bölge, normal yaşam devam ederken güç mücadelesinin devam ettiği, ancak bilinen türden bir savaşın olmadığı ara hattır, süreçtir, uygulama alanıdır, ortamdır ve iklimdir. Konunun adı önceleri konmuş idi. Ancak bugünlerde çokça uygulanır hale geldi.

Gri Bölge, aynı anda, hibrit tehditlerin (konvansiyonel ve siber), keskin (sert) güç unsurlarının, politik savaşın, kanserli hücre (habis) etkinin, düzenli olmayan savaşın ve modern caydırıcılığın var olduğu alandır.

Bugün çoğu ülke ve güç doğrudan savaşın olmadığı bir ortamda karşı karşıya mücadele etmektedir. Bir ülke veya güç unsuru, böyle bir ortamda hasmını belirlediği seviyeye getirecek zorlamayı yapabilmek için, Gri Bölge araç setini, bilgi işlemlerini, politik ve ekonomik zorlamayı, siber operasyonları, vekil (proxy) desteğiyle faaliyet yürütmeyi ve devlet kontrolündeki güçlerin provokasyonunu gerçekleştirir.

Aslında “bölge” sözcüğü sanki bir alan varmış gibi algı yaratabilir. Bugünün uygulamalarında kavram böyleyse de aslında konular küresel alanı kapsanmaktadır. Uygulamalar çok katmanlı ve yönlü cereyan eden bir ortamın algılanmasını gerektirmektedir.

Başat ülkelerin daha rahat uyguladığı bir yöntemdir. Küresel diplomasi, hukuk ve ticaretteki güçlerini, devam eden zamanın dinamiklerinde, üstün gelmek için bu tür bir stratejiyi uygulayarak hasmına umulmadık şekilde ve sinerjiyle bir baskı etkisi yaratabilir.

Gri Bölge içindeki rekabet yoğundur. Her türlü avantaj bulma zenginliğine rağmen belli ülkeler düşündüklerini yapma imkânını bulamayabilir. Yine de uygulayıcıların doğru strateji belirlemesi, belli bir sınırlama ile hedefe odaklanması, sinerji yaratması ve gücünü senkronize ederek yöneltmesi etkili olabilir.

Gri Bölge uygulamalarına maruz ülke veya güç aynı zamanda konuyu öğrenir ve bu yönde kendini geliştirir. Örneğin ABD, Rusya veya Çin’in Gri Bölge uygulamalarına maruz kaldıkça kendi kabiliyetlerini geliştirir ve verilen örneğin tersi de doğrudur. Burada uygulandıkça ve öğrendikçe gelişen bir alandan bahsetmekteyiz.

ABD’nin Tanımıyla Hasım Güçleri

ABD, aşağıdaki haritadan da görüldüğü üzere Rusya, Çin, İran ve Kuzey Kore gibi ülkelerin birlikte yürüttükleri Gri Bölge kampanyasına maruz kaldığından şikayetçidir. Bu ülkeler tarafından yöneltilen, günlük yaşama, demokrasiye, sivil topluma, ekonomiye, diplomasiye ve politikaya dayalı bu kampanyayla, stratejisi, istihbaratı, kritik yatırımları ve özel sektör devlet birleşimi ile kurdukları ortaklıkları sayesinde ABD’nin saldırı altında olduğu ifade edilmektedir.

Bana sorarsanız ABD’nin sızlanması yerindedir. 2016 başkanlık seçimlerine Rusya’nın müdahalesi gibi bir konu bile onu derinden sarsmıştır. Çin’in büyümesi ABD’yi bir hayli korkutmaktadır. Küreselci aktörlerin, neredeyse her alandan, ABD’nin ulusal varlığını kemiriyor gibi hareket etmesi düşündürücüdür.

ABD’nin Hasmına Karşılar Uygulamaları

Peki ABD ne yapıyor? Örneğin Ticaret Savaşı, Teknoloji Savaşı, Siber Savaş, CAATSA kısaltmasıyla bilinen bir kanun gereği hasımlarına uyguladığı yaptırımlar, hukuksal başka baskı unsurlarını veya doları bir silah gibi kullanmaları ne oluyor? Demek ki ABD de Gri Bölge’de Kongre’nin ve Beyaz Saray’ın ortaklaşa yürüttükleri ve daha geniş çerçeveli işlerde ise CIA, Pentagon ve diğer sert güç unsurlarını da devreye sokarak, çeşitli baskılar yapabilmektedir.

Türkiye ve ABD Suriye Harekat Alanında

Bu kavramsal bilgiden hareketle, örneğin Suriye harekât alanında, ABD veya Rusya gibi başat güçlerin birbirleri için Gri Bölge uygulamaları başka, İsrail, Türkiye veya İran gibi güçler için daha başka olur. Eğer ABD Suriye harekât alanında Türkiye’ye Gri Bölge oluşturdu ve bununla ilgili uygulamaları seferber etti ise Türkiye’nin de bu tür uygulamaları bertaraf edecek önlemleri almanın yanı sıra, kendi saldırılarını planlıyor olması gerekir. Burada bir güç diğer gücün Gri Bölge’si içindeki imkanlarından dolaylı yollardan destek alabilir veya başkalarını kullanma yolunu bulabilir. Eğer ABD, İsrail ile müştereken bir Gri Bölge çalışması yapıyor ise Türkiye de (örneğin) Rusya ile birlikte veya Rusya’nın imkanlarını ve güç unsurlarını kullanarak karşılık verebilir. Zaten sahada görüldüğü gibi, gerçekleşme daha ziyade böyle oluyor.

Günümüzde ülkelerin gerçekleştirdiği güç mücadelesi bu Gri Bölge kapsamında meydana gelir.

• ABD ne yapıyor?

ABD’nin Suriye’deki faaliyetleri üzerine son haliyle Güvenli Bölge’ye yönelik yürüttüğü uygulamaları sıralamaya çalışalım: Yaptırımlar, YPG/PKK/SDG ve dolaylı olarak DAEŞ ile vekalet kullanımı, Blackwater gibi şirketlerin sahada kullanılması, Esad rejiminin istismarı, NATO’nun sözünün edilmesi, medyanın her türünün kullanılması, siber saldırılar, propaganda, iç politikaya gizli müdahale, kamuoyunu yönlendirme çabaları, eğit-donat faaliyetleri, F-35 ve S-400 konusunda baskı uygulaması, liderlik kurumuna yıpratıcı saldırılar, ülkeyi 15 Temmuz’a götüren FETÖ/PDY ile devleti ele geçirme hareketi, ülkede bir ara şiddetin çok artması, PKK terör örgütünün hendek kalkışması, vs. saymakla bitmeyecek konular var. Bunlar zaman içinde üst üste oldu.

Neticede ABD’nin amacı ne? İsrail’i korumak, Doğu Akdeniz’de ve Körfez’de enerjiye hükmetmek, İran’ı nötralize etmek, Çin-Avrupa hattını (modern İpek Yolu) kesmek, vs. çok şey söylenebilir.

• Türkiye ne yapıyor?

Milli Güç unsurlarının hepsini seferber etmiş durumdadır (askeri-güvenlik, psiko- sosyal, ekonomi, teknoloji, coğrafi, ulaştırma ve iletişim, politik ve diplomatik). Buna Gri Bölge pasif güç kullanımı denebilir. Bir taraftan direniyor, diğer taraftan diğer grup (Rusya, İran ve Çin’i de buna dahil etmek istiyor, son Yeniden Asya açılımı bu maksatladır,) ile hareket ederek jeopolitik dengelerle oynuyor. S-400 alımı, Akkuyu, Türk Akımı gibi dev projeler, Astana süreci, vs.

Türkiye’nin amacı ne? Terörü marjinalleştirmek, ülkenin bekasını güvence altına almak, ekonomik refahı genişletmek, Ortadoğu’da istikrara ve barışa katkı yapmak.

Paradoksları anlayabiliyor muyuz?

Suriye denkleminde Türkiye sadece ABD’nin Gri Bölge uygulamasıyla muhatap olmuyor, diğer güçlerle, örneğin bir yerde ABD’ye karşı ittifak halindeyken, diğer yandan aynı aktör olan Rusya ile mücadele halinde olabiliyor. Bu konu böyle karmaşıktır.

Özellikler neler?

• Gri Bölge ilişkileri çok bilinmeyenli, çok katmanlı ve boyutlu bir denklem halindedir. Bilinen sabit bir açıklama, standart prosedür ve hatta güven yoktur.
• Zaman ilerledikçe her türlü denklem elemanı değişim gösterir.
• Sürekli yüksek seviyeli adaptasyon gerekir, ani ve yerinde refleksle hareket ediyor olmak gerekir. Eğer imkân bulunursa ön alıp, sahayı tertip edip burada kural koyan olmak gerekir.

İşte Türkiye en azında bazı (mecburi) şartları kullanarak hareket etme gücüne sahip olmuştur. Nedir bunlar? Sığınmacılar, sınır, Suriye içindeki askeri varlık, Astana mutabakatı ile elde edilen politik kabiliyet ve sınıra yığılmış askeri gücün yarattığı psikolojik baskı.

Ancak ortada olan ne? PKK/YPG’den devşirme bir yapı palazlandırılmış ve korunuyor. Diğer yandan ise güney komşuları fiilen ABD ve Rusya oluvermiş. Hatta İsrail bile neredeyse komşudur. Bu yeni şartlar güç mücadelesinde yer tutmayı ayarlamak adına önem kazanmakta ve atılacak müteakip adımların şiddetine ve sürpriz etki yaratmasına etki etmektedir.

ABD ve Türkiye’nin Gri Bölge kapsamında sürdürdüğü güç mücadelesinde kazanan kim olur? Bunu bilebiliyor muyuz? Hayır. Çünkü süreç devam ediyor, değişkenler sürekli yeni kısıtlamalar veya fırsatlar yaratıyor.

Bakın, aslında bu son Güvenli Bölge konusundaki birtakım bilinmezlikleri bile bu Gri Bölge içinde mütalaa etmek gerekebilir. Ön mutabakata varmak ve bazı hassas noktaları görüşüyor olmak bile yeni bir anlayıştır. ABD ile Ankara’da veya Şanlı Urfa’da bir aradayız ama aynı zamanda karşı karşıyayız. CENTCOM karşı tarafta, EUCOM bizim sınırlarımız tarafında. Ama uygulama yapılacak alan sınırın karşısında. Her gün “ilerleme kaydettik” ifadeleri duyuyoruz. Bugünün güç mücadelesi böylesi karmaşık haldedir.

Güç mücadelesi devam edecek, bir yerde başka faktörler, hatta tahmin edilmedik bir coğrafyadan ve yine tahmin edilmedik tarzda biçimde ortaya çıkabilir. Bu bile olasılıklar içindedir. Her şey bir anda değişebilir!

Sonuçta ne söyleyebiliriz? Kararlılık, birlik beraberlik, kamuoyunun tepkisi gibi konular önemli olmaktadır. Askerin hızla hareket edip başarı elde edebilmesi diğer önemli bir noktadır. Fiili durumu etkileyecek olan asıl konular bunlardır.