Osaka’da G20 Zirvesi Öncesi

Her G20 öncesi hatırlatılır, bu bir platformdur, bağlayıcı tarafı yoktur, liderler bir araya gelirler ve bazı önemli konuları gündeme alır konuşurlar, ama daha çok güncel sorunlar üzerine ikili ve çok taraflı konuşmalar yapılır ki, bu bile dünya için gereklidir, önemlidir, denir. Yine böyle bir toplantı Japonya’nın Osaka kentinde gerçekleşiyor.

Arjantin ev sahipliğinde yapılan bir önceki G20 toplantısına ABD Başkanı Donald Trump damga vurmuştu. Henüz Ticaret Savaşları’nın arifesinde iken özellikle Almanya olmak üzere Avrupa ülkeleri ve Kanada Trump’ın başına üşüşmüşler, “Sakın yapma!” dercesine bir tavır sergilemişlerdi. Ama Trump kabaca, Amerikan halkı üzerinden karnınızı doyurmaya daha fazla müsamaha gösteremem, siz de elinizi taşın altına koyun artık, uyarısında bulunuyordu. Zaman geçti ve Trump’ın politikalarının etkisi tüm dünyada daha ağır biçimde hissedilir oldu.

Ticaret Savaşı bütün boyutlarıyla devam ediyor, Çin ile kıyasıya bir rekabet var, nükleer tehdit tartışması başladı, Pasifik’ten Güney Amerika’ya kadar değişik coğrafyalarda sorun sahaları belirginleştirildi. Türkiye’ye yakın alanlarda, Suriye, Doğu Akdeniz, İran, Filistin, silahlanma en güncel meseleler haline geldi.

Dünyanın daha da gerginleştiği bir dönemde popülist lider Trump’ın liderliğinde olacakları değerlendirenler büyük ölçüde endişeliler. Acaba yeni bir savaşa doğru mu gidiyoruz, diyenler bile var. Osaka’daki G20 bu kötü gidişe ne tür bir çözüm getirir?

Bırakın savaşı, üzerinde konsensüs sağlanan çevre hakkındaki ilerlemeler bile bir anda Çin ve ABD’nin rekabetinin kıskacına girdi. Bunun üzerine daha bütüncül bir tehdit süreci devam ediyor. İklimler değişti, çevre felaketlerinin temposu arttı. buzullar hızla eriyor. Japonya’da ne kararlar alınacak, insanlık bekliyor.

Böyle savaş ve çevre gibi hayati konular var ama Osaka’nın gündeminde yine ekonomi ağırlıklı meseleler söz konusudur. Ekonomik büyüme, kaliteli altyapı, yolsuzlukla mücadele, kalkınma, istihdam, dijital ekonomi, sağlık ve tarım gibi başlıklar öne çıkıyor. Kaynak verimliliği ve deniz plastik çöpleri başlıklarına güvenenler bile var. Bu biraz garip gibi… Ancak G20 gibi küresel ekonominin işbirliği platformundan başka bir şey beklemek zaten hata olur.

Buradaki tıkanıklık ise belli, adına her ne kadar Ticaret Savaşı dense de asıl olan bütüncül bir Ekonomik Savaş. Ekonomik politikalardan finans konularına kadar değişik başka meseleler, gümrük, tarife, vs. konulara eklenmektedir. Ayrıca ABD’nin hasımlarına sürekli yaptırım ilan etmesi dikkat çekicidir. Son dönemde meselelere tek taraflı ilan etmek suretiyle CAATSA ile karşılık veren Amerika, açıkça ülkeleri “hasım” gördüğünü, yani “yumuşatılmış düşman” ifadesi kullandığını teyit etmektedir. ABD Kongresi’nin Ağustos 2017’de çıkardığı “ABD’nin Hasımlarıyla Yaptırımlar Yoluyla Mücadele Etme Yasası – CAATSA” kapsamı itibarıyla ticaretten bilim ve teknolojiye, savunmadan sosyal yaşama dönük pek çok alanda etkisini gösteren bir süreci ortaya çıkarmıştır.

Küresel eşitsizliklerin giderilmesi mümkün müdür? Serbest piyasa ekonomisinde temel tavır tüketim ile kalkınma ve büyüme yollarını açmaktadır. Dünyada yüzde 1’lik nüfus, yüzde 99’luk nüfusun yaşam standartlarını belirlemektedir (slogan olarak böyle söyleniyor, biz de böyle ifade edelim). Diyelim böyle olması doğal bir sonuçtur. Ancak yüzde 1’ilk dilimin elindeki zenginlik (örneğin) on yıl önce on birim, bugün bin birim, yarın ne olacağı kestirilemiyor iken, yüzde 99’lık nüfus giderek yoksullaşmakta, nüfus ve teknolojik ilerleme arttıkça, eşitsizliğin etkileri de artmaktadır. Bunun üzerine, hem ekonomik ve çatışmalar, hem de çevre felaketleri neticesinde, dünyada büyük göç dalgaları ortaya çıkmakta ve güvenlik riskleri oluştuğundan söz edilmektedir.

Bu mülteci ve sığınmacı meselelerinde dünyada en aktif ülke, insanlığın değerlerini kurtarır çabalarla övgüyü hak eden ülke Türkiye. Ancak bunun ekonomik faturası zengin ülkeler ve kurumlar tarafından çeşitli bahanelerle karşılanmıyor. Bu yönde Osaka’da belki birkaç cümleyle kuru bir teşekkür alınabilir. Bu yetmiyor, çözüm bekleniyor.

Dünyada Ekonomik Savaşlar ile birlikte Uzay ve Siber Savaşları da başlatıldı. Güçlü ülkeler bu tür savaşların silahlarıyla donandılar. Peki, diğer ülkeler ne olacaklar? Yapay Zeka, Öğrenen Robotlar, Büyük Veri, Nesnelerin İnterneti, Kuantum İşletim, gibi pek çok konuda ürünler ve uygulamalar güncel yaşama girerken, burada kullanılan değiş-tokuş hesapları da farklı hale gelmeye başladı. Değerleme ve ödeme alanında arayışlar sürüyor. G20 bu konuda aktif olarak insanlığa ne gibi bir çözüm sunacak? İnsanlık mı gözetilecek, yoksa bu teknolojileri ellerinde tutan şirketler ve ülkeler mi? Bu yeni bir eşitsizlik ve gerilim konusu yaratmıyor mu?

Büyük büyük laflara gerek bile yok, diyenler çoğunluktadır. Henüz önde duran somut konularda liderler birbirlerini ikna etmenin çeşitli yollarını arıyorlar. Bırakın bunu, liderler yüz yüze birbirlerine sözler veriyorlar, ama sonra uluslararası sorunlara çözüm için bir sonuç alınamıyor. Liderler ülkelerine dönünce çeşitli demokratik iç organlarının karşısında ne tür tepkilere maruz ise onların akışıyla hareket ediyorlar. Özellikle ABD’de, “Trump, ne derse desin, devlet bildiğini yapar,” gibi ifadeler yaygındır. Benzer konular başka ülkeler içinde geçerli olabilir. Örneğin Çin Komünist Partisi ile Xi Jinping’in tavrı bile değişik olabilir, dışa verilen mesajlara aldanmamak gerekir.

Çin demişken ve bu tür köklü tartışma konuları hakimken, adına Modern İpek Yolu da denen, Kuşak ve Yol İnisiyatifi için gerekli kaynak bulunabilecek mi, uygulanan politikalara karşı ABD’nin önleyici tedbirleri ne şekilde cereyan edecek? Bu konu bile G20 ve öncesinde-sonrasında liderlerin üzerinde duracağı somut bir konu başlığıdır.

Şahsi düşüncem, Türkiye’nin Asya-Pasifik alanındaki sosyo-ekonomik ve sosyo-politik alanlarda daha fazla yer bulabilmesidir. İhmal edildi ise bunların telafisi için bu Uzak Doğu seyahat paketi önemli bir fırsattır. Türkiye önemli projeler içinde yer alabilir. Ama gerekirse Pasifik savunma ittifakları için bile bazı ön hazırlıkları geliştirebilir. Yani konuya sadece G20 ve Ortadoğu konuları diye bakmamak gerektiği açıktır. Çin ve Japonya bu konuda önemlidir, hatta Güney Kore ile bile bazı konular tekraren konuşulabilir.