Erdem Tokmakoğlu|
Okuyucu
|
Burada asıl amaç Tesla’yı anlatmak değildir. Amerika’nın ve teknolojik değişimle insanlığın yeni bir eşiğe geldiğinin altını çizmektir. Yirmi-otuz yıl gibi bir süre içinde çok değişik alanlarda değişimler yaşanacağının işaretlerini göstermeye çalışmaktır.
Ülkemizde uzun zamandır elektrikli araçlarla ilgili tartışmalar ve araştırmalar yürütülüyor. Hatta, “Türkiye bor cenneti, bor bu elektrik depolama sistemlerinde kullanılacak… Türkiye bu sektörle çok kazanç elde edecek…” gibi fikirler de ortaya atıldı. Peki, ne oldu? Yakın zamana kadar, TUBİTAK’ın da desteklediği bir elektrikli milli otomobil projesi dışında somut bir adım atılamadı. Dünya otomotiv sektöründe birçok marka öncelikle “melez” araç üreterek piyasada yer alamaya çabaladılar. Avrupa’dan BMW, Japonya’dan Toyota ve Honda satışlarını artırmak için çıkış arıyor. Amerika ise bu konuda yine öncü oldu. Şimdi size kısa bir öykü anlatacağım; Tesla Motor’un öyküsü!
Tesla Öyküsü
Güney Afrikalı bir ailenin önce Kanada’ya ve daha sonra Amerika’ya gelmesiyle öykü başlıyor. Elon Musk; geleceği şekillendireceğini düşündüğü, internet, alternatif enerji ve gezegenler arası yolculuğa bir adım daha yaklaşabilmek için Tesla Motoru Martin Edelhard, Marc Tarperinning kuruyor.
Mühendislik okuyan Elon önce internetten yararlanarak yol almak için nispeten kolay bir işi yaratıyor ve piyasada “PayPal” olarak bilinen şirketi kuruyor. Daha sonra ise şirketin satışından aldığı parayı roket motor teknolojisine yatırıyor. Yakın inceleyenler bilirler, bugün dünyada en ucuz “Spacex” ile uzaya çıkılıyor. Çok önceleri Amerika ellerindeki teknoloji ile çok pahalı olan Mars programından vazgeçmişti. Bunun üzerine çalışmaya başlayan Elon çok kolay bir çıkış noktası bularak sistemin ucuzlatılmasını başarmıştı. Bugün Tesla için NASA önemli bir alıcıdır. Buradaki hünerleriyle kazandıkları potansiyel değil Amerika için, tüm dünya için bir ufuk açmıştır.
İşte bu noktadan sonra kazanılan paranın büyük bir kısmı, yaklaşık 10 yıl önce, elektrikli araç üretilmesi işine yönlendiriliyor ve otomotiv sektöründe “Tesla” markası üretiliyor. Bugün yılda 10 binden fazla elektrikli sedan otomobil satan bir firma haline geliyor. Bununla da kalmıyor, elektrikli araç sektörünün bütün şüphelerini ortadan kaldırıyor. Bilinen bir markanın lityum iyon kalem pilleriyle yola çıkarak bir sistem kuruyorlar, sistemin verimini artırıyorlar, 482 km yol alabilen bir araç yapıyorlar. Şirket, bu aracın pil sistemlerinin 8 yılda bir yenilenmesini garanti ediyor. Enerji tüketimi ve karbondioksit salınımı “sıfır” düzeyde olan bir araç yapıyorlar ve şarj süresini 30 dakika gibi kısa bir süreye çekilebilmiştir. Tamamen elektrik mühendisinin başarabileceği problemleri çözerek bu sonucu elde etmişlerdir. Şu an Amerika’daki hisse senedi piyasasında en fazla getirisi olan şirketler arasında Tesla bulunmaktadır.
Şimdi Tesla Otomobili görenler “Aa… ne kadar kolaymış!” diyorlar. Bizler teknolojiyle boğuşurken Tesla, Panasonic pille çalışan dünyanın neredeyse en iyisi olacak bir araç yaptı ve piyasada önemli bir pay elde etti. Eğer içinde bulunduğumuz on yılda bunu biz başarabilseydik 2013 hedefine ulaşacağımızı, hatta üzerine çıkacağımızı şimdiden garantilemiştik. Bu ilginç değil mi? Bu tecrübenin çok yönlü incelenmesi, hatta üniversitelerde ders olarak okutulmasında yararı vardır.
Tesla ile Geleceğin Tasarımı
Tesla bize geleceğe farklı bakmayı öğretti ve ümit vaat etti. Şöyle ki:
Tesla insanlığa bir vaktin çizgi filminde yer alan Jetgiller tarzı yaşam tarzını örneklemektedir. Şimdiden Mercedes Tesla’nın önemli müttefikidir. Yakın gelecekte (3-5 yıl sonra) araçların çok şeyi değişecektir. Yollar, sinyaller, otomatik kabiliyetler müşterek bir amaç için düzenlenecektir. Örneğin 3-5 yıl sonra Amerika’da ve Almanya’da bazı kentler ilk uygulamalara geçecektir. Araçlar ve trafik açısından, standart sinyalizasyon, yol, şarj olma düzenleri ve görev talimatları olacak; araçlar bunu okuyabilecek ve otomatik işlev görebilecek. Örneğin sürücü; aracı otomatiğe bağlayıp hedefe yöneltebilecek, otoparka kendiliğinden “git park et ve bana rapor ver” diyebilecek, hatta “git kendini şarj et, bir sonraki sürüş için hazır ol” diyebilecek. Bütün bu işlerde standartları, kuralları koyan, denetleyen, hukuk ve trafik yapısını oluşturan, sigorta düzenlerini belirginleştiren Tesla çevresindeki çalışmalar olacak. Bu marka önder olacaktır.
Tesla fabrikasında çalışan robotlar dünyanın diğer fabrikalarındaki robotlardan farklıdır. İlk Amerika’da Fordist mantıkla üretilen bant sistemleri üstüne motorlu araçların sıra halinde dizilip kaydırılırken bir işlev gören robot teknolojisi, yine Amerika’da Tesla’nın devreye koyduğu birden fazla işlev gören yeni teknoloji robotlarla değiştirildi. Burada bantlarda araçlar kaymıyor, sabit duruyor. Robotlar işlev değiştirerek bu araçlara sürekli bir şeyler ekliyor ve üretim tamamlanıyor. (bkz : http://thepolicywire.com/what-is-the-future-of-the-assembly-line/ )
Tesla sayesinde ilginç olan robot eğiticiliği iş kolu, Amerika’da bu yeni teknoloji robotlarla büyük önem kazanmış, bu alanda ilerleyen teknik kapasite insanlığa çok yeni ufuklar açmış görülmektedir. Şu an tek eksiklikleri yapay zeka teknolojisi ile donanmamış olmalarıdır. Bu teknoloji Amerika’nın üzerinde çalıştığı bir diğer iş alanıdır ve bazı ümit vaat eden uygulamalar neredeyse sonuçlanma aşamasındadır. Robotlar yapay zeka ile kabiliyetleri artırıldığında eksiksiz hale getirilecektir. Amaç budur. Eğer ileride insanlık uzayda, (örneğin) Mars’ta, oksijensiz ortamlarda, deniz dibi kent kurulumlarında veya başka alanlarda değişik yapıları inşa edeceklerse bu yeni tip deneme-yanılma yöntemiyle öğrenen, analiz edebilen robotlar kullanılacaktır. İletişim kurarak operasyon düzenleyen drone uçaklar gibi işbölümü yapıp görev alacaklar ve hatta ilerde farklı üretimler tek bir fabrika çatısı altında çarpışan araba gibi hareket eden ve iş değiştiren robotlar kullanılarak üretilebilecektir. Velhasıl yapım işleri hatasız ve kolaylaşacak, zaman kısalacak ve onarım işleri aksaksız yerine getirilecek, garanti kapsamı anlayışında devrim olacaktır. Amerika bu alanda dünya ölçeğinde önderlik yaparak üstünlüğünü sürdürme çabası içindedir. Ruslar, Çinliler veya Japonlar robot alanında Amerika bağımlısı kalacaklardır. (bkz:http://thepolicywire.com/decentralization-of-production-and-customization-culture/ )
Bir başka sonuç da şudur. Bugün Çin ucuz işgücü ile sanayi üretimini Amerika’dan almış görülmektedir. Bu yeni tip robotlar, öyle görünüyor ki, sanayi üretimin insan elinden geri alacak ve Amerika tekrar üretimde başat olacaktır.
Robot teknolojisinin bu ilerlemesi ile kazanılacak kabiliyetlerde önemli olan robot eğiticiliği iş kolunda Amerika’nın daha şimdiden ilerlemesi, gelecekte bu iş alanını bütünüyle kontrol edecek noktadadır.
Tesla araçlarının elektrikli olması araç güç sistemlerinde daimi tork kavramını garanti etmektedir. İçten yanmalı motorlara göre bu büyük bir avantajdır. Bunun kolay ve pratik anlatımı şudur: Gelecekte araç kullanıcıları frensiz bir yaşamı göreceklerdir. Trafik, hız, kolaylık, düzenlilik gibi çok yarar elde edilecektir. Her-hava şartında, her-arazi şartında Tesla ve sonrasında gelişecek araç teknolojisi insanlığa büyük bir hareket kabiliyeti kazandıracaktır. Bunu şimdiden öngören ülke en iyi Tesla araç ithal eden Norveç’tir. Hava ve yol şartları bu araçların önemini ortaya çıkaran ilk başarı göstergesidir.
Tesla yeni bir akım ortaya koydu. Bu nedir? Patentten uzak durarak bilgiyi çaldırmamak! Tesla çoğu uygulaması ve tekniğinde patent almamaktadır. Sebebi bilgiyi uzun süre korumaktır. Bu güne kadarki uygulamalardan ders çıkaran Tela kurucuları patent uygulamasından uzak durulması gerektiğini öne çıkarmıştır. Tesla bu farklı uygulamayı özellikle karmaşık, merak edilen alanlarda yapmakta, harcı alem işler için patent almaktadır. Bu yeni hareket tarzı Amerika için de stratejik bir yeni adımın uygulaması olacak görülmektedir.
Hatta, Tesla’nın uzay için ürettiği motor sistemleri ve robot teknolojisi birleştirilirse, orta ve uzun vadede bu alandaki en önemli belirleyici rolün kimin tarafından ortaya konacağı böylelikle belirlenmiş haldedir. Eğer insanlar gezegenler arası yolculuk yapacaksa birçok kolaylık Tela’dan gelişeceğe benziyor.
Bir konu daha var: Amerika otomobil üreticileri başta olmak üzere, peşisıra bütün üretici fabrikalar ellerindeki şimdiden eski-teknoloji olmuş robotlar dahil teçhizatı dünyanın diğer taraflarına ikinci-el olarak verecek. Bir zamanlar Türkiye’nin tekstilde yaşadığını küresel çapta dünya görecek. örneğin Ford elindeki tezgahları devredecek ülke olacak, belki Türkiye’ye, Çin’e, Rusya’ya, Hindistan’a satacak… Üretim artacak ama iki nesil bir arada görülecek. Son nesil olanlar Amerika’da üretilecek.
Bir projeksiyondan söz edelim. Dünya devleri hesaplarını buna göre yapıyor. Otomotiv sektörü açısından 2018 yılı önemli görülmektedir. 2018’de petrol türevleriyle çalışan motorlu araçların yaptığı toplam kilometre ile elektrikli araçların yaptığı kilometre birbirine çok yaklaşacak. Zaman çok yakın, piyasalar değişecek, enerji tüketiminde farklılıklar olacak…
Buna hazır mıyız? Sürpriz olmasın, bu tip konuları tartışıyor muyuz?
Türkiye Kritiği
Dönelim Türkiye’ye. Önemli olan interneti, roket motorunu, elektrikli sistemi ilk bulan olmak değildir. Önemli olan; mevcut yapıdaki boşluklar ve sorunlar için pratik çözümler bulup, patentini alıp üretmektir. Bunun için inanmak, çalışmak, kararlı, yenilikçi ve problem çözücü olmak yeterlidir.
Türkiye en çok bedeli enerjiye harcıyor. Petrol sarfiyatına bir çözüm bulması gerekiyor. Ama ne yapıyor? Melez araç mı? Yoksa Tesla gibi bir firmadan yatırımcı distribütörlük alıp işi çözecek mi? Ama şu gerçek ki, Türkiye enerjiyi tasarruf edecek yönlerde ilerleme kaydetmelidir. Çevre konularında hassasiyet göstermeli, en azından turizm gibi girdilerinin ortadan kaybolmaması içi karbon-monoksit salınımını en aza indirecek, hatta (Tesla gibi) sıfır emisyonu garanti eden bir yolu seçmeli ve kirlilik saçan egzozlara tedbir getirmelidir. Türkiye ister bora tekrar dönsün, isterse başka yol bulsun; ancak bataryalarla ilgili işleri dünya standardına getirmelidir. Bunun için kimya sanayiine verilen önem artırılmalıdır. Araçlarda ve elektrik sistemlerinde önemli olan alüminyum ve kompozit sektörü ileri düzeye getirilmelidir. Havacılık sektörü de alüminyum tüketicisidir. Bu alandaki elektroliz kalitesini dünya standardına çıkarmak hedef olmalıdır. Şimdi gelelim vergi konularına. Devletin bu alandaki çalışmaları ülkenin gelir endekslerinde yeni bir kalem kazanç kapısı olacaktır.
Eğitim ve akademik çalışmalar! Uzun zamandan beri çok önemli teknik üniversitelerimiz yanlış yerde durmuşlar. “Binlerce yıldır dünyaya depolanmış fosil enerjinin yakılmasıyla elde edilen enerjinin verimliliğinin yerine hiç bir şey tutamaz…” gibi takıntılı fikirler bir çok araştırmanın önünde durmuştur.
Sonuç
Türkiye elektrikli araç sektörüne ne kadar geç girerse o kadar bağımlılığı artacaktır. Ama şimdiden söylersek, geç kaldık bile!
Geleceğin ulaşım şekli, ilgili trafik düzenleri ve uygulamaları değişecektir. Tesla bunda öncülük eden marka olarak görülmektedir.
Robot teknolojisi ve inşanın otomatize edilmesi için görülen ışık Tesla’nın bugünkü uygulamaları ile görülür olmaktadır.
Tesla’dan çıkarılacak çok ders daha olacağa benziyor…
Yüksek lisans eğitimim sırasında Tesla hakkında hazırladığımız “Tesla Motors: An Analysis of Success in the PEV Luxury Sedan Market and the Overall Automotive Market” ve 2050 vizyonunu ortaya koyduğumuz “Impact of Technological Trends: Scenario Planning the Next Technological Paradigm” adlı yazlara aşağıdaki bağlantılardan ulaşabilirsiniz.
http://tkmkgl.com/portfolio/tesla/
