Tekelleştiren ve Rekabeti Önleyen Uygulamalar

Devlet kendi ödevi olan tekelleşmeyi önleyici ve rekabeti artırıcı çabalarını dolaylı da olsa yine kendi eliyle engelleyebilir mi? Hukuksal yapısı gelişmekte olan devlet sistemlerinde bu tip çelişkilerin görülmesi mümkündür.

Devlet belli uygulamalar için sistemin önünü açıcı teşvikler vermektedir. Bu tamamen iyi niyetle yapılıyor olabilir. Ancak sonuçları itibarı ile uygulamalardan sadece bir veya birkaç şirket yararlanabilmektedir ve bu firmalar diğerlerine göre devlet eliyle büyümektedir.

Özellikle kriz zamanlarında bu tip uygulamalar öne çıkmaktadır. Politikacılar, ki içlerindeki ita amirleri başta olmak kaydıyla, krizlerde sektörlerin sorunlarına çözücü politikalar üretiyor görünmek amacıyla tekliflere açık yaklaşım sunarlar. Gelen tekliflerin içinde sanki herkese açıkmış gibi bazı kolaylıklar vardır. Bu kolaylıklar bürokrasi çarklarından geçer ve sonunda resmi gazetede yayımlanarak uygulama imkanı bulur.

Peki, kim kazanır, kim kaybeder? Ülke içinden bazı şirketler olabileceği gibi yabancı veya karma şirketler de bu durumdan istifadeyle kendi avantajına bir sonuç elde edebilirler.

Böyle bir durumda karşımıza başka açık noktalar da çıkabilir. Aslında belli şirketlere avantajlı konumda olma hali daha işin başından itibaren devletin yumuşak karnı olan noktalardan istifade ile verilir. Devletin yumuşak karnı nerededir? Devletin kısmi idaresinde olan özel statülü şirketler, kurum ve kuruluşlar bu konumdadır. Bu tip özel statülü şirketler, kurum ve kuruluşlar rekabetten uzak uygulamaları kolaylıkla kendi iş alanındaki hakları kullanarak yapabilir. Politikacı konuya herkes işini yapıyor göründüğünden müdahil olmak istemeyebilir veya tam tersine, kendi politikası gereği bu tarz bir uygulama için emredici olabilir. Her iki halde de uygulamanın imza atanı özel statülü devlet bağlıları olur. Bunu denetleyebilecek bir güç var mıdır, varsa bugüne kadar ne tür sonuçlar alınmıştır? Örneğin bir yetkilinin attığı imzadan dolayı konu deşifre olma noktasına geliniyorsa ne yapılır? İmza sahibi istifaya zorlanır ve konu çözülür.

İleri Demokrasilerde adalet, şeffaflık, eşitlik gibi temel ödevler vardır. Biraz dikkatli bakılırsa Türkiye’nin bu yönde kırık not alabilecek uygulamalar cenneti olduğu görülür.

Bir hukuk sorunu çıkmaması açısından burada belli şirketlerin, kurum ve kuruluşların ismi zikredilmemiş, konu sadece dikkat çekilmesi açısından genel mahiyette ifade edilmiştir. Doğrudan haksızlığa uğrayan şirketler ve sektör temsilcileri buyursunlar çalışmalarını yapsınlar ve kendi savaşlarını versinler.

(Görsel: Flickr, purpletwinkie)