Ajan ve Etki Ajanı

Bir dava sürdüğünden, ilgili kişinin adından bahsetmeden ama kavramsal açıdan bir tartışma yapacağım. Ajan ve etki ajanı nedir? Devletler etki ajanları ile normal ajanları nasıl görürler? İstihbarat mesleği, hukuk ve uluslarası ilişkiler yönleri ile konuyu kısaca özetleyelim.

Etki ajanı, belli bir amaç için hedeflediği bir kesimi, toplumu veya kurumu etkilemeye angaje olan, serbest ortamda yaşayan ve asıl kisvesi dışındaki faaliyetlerle şüphe veya faaliyetleriyle rahatsızlık uyandıran, bildik veya bilinebilecek birine denir. Etki ajanı serbest ortamda çeşitli temaslar ve konuşmalar yapar, beyanatlar verir, yazılar yazar, bugünün önemli konusu olduğu için işaret ediyorum, sosyal medyada aktivite gösterir.

Etki ajanının normal ajanlık vasfına dönüşmesi nasıl olur? Burada “kullanılmak” söz konusudur. Ajan etki ajanını kullanabilir. Ancak ispata doğru gittiyseniz konu birden bir yakıştırma haline dönüşebilir. Zira bir devletin asıl gizli servisi bu etki ajanını resmen görevlendirmez, kendi ajanı sıfatıyla sahiplenmez. Takas isteseniz, kabul edilmez, bunun konusu olmaz.

Ajanlık yapılır mı? Evet. Etki ajanı eğer birine korunması gereken önemde bir belge veriyorsa veya alıyorsa, birinden gizlenmesi gereken bir bilgiyi gizli yollarla alıp ilgili yerlere ulaştırıyorsa, buna benzer gizli ve şüpheli faaliyetleri varsa, ajanlık yapıyor, denir. Örneğin biri eylem yapma potansiyeli olan bir teröristi azmettirmede faaliyeti söz konusu olduysa ve bu durumu belgelendiyse, bir başkası hedefine yasadışı yollarla silah veya patlayıcı ulaştırdıysa, buna benzer, insanlığa, topluma, kamu düzenine karşı bir fiil için hazırlık içinde olduysa veya fiili gerçekleştirdiyse o ajandır. Ama işte tam da bu esnada suçüstü yapıp, alış-verişi belgeleyip müdahale ediliyorsa, kuvvetli deliller varsa ajan kisvesi önem kazanır, hukukileşir. Değilse, kitap vermiş-almış, akıl vermiş-almış, bunlar bir terör örgütünün konu ve kapsamı dahilindeki mülahazalar bile olsa önemli görülmez. Ortada işlenmiş bir fiil varsa, o olayın somut olması ve faillerin somut olması gerekir, etrafında olan ama geri planda bulunanların o somut olaydaki kişi, araç vs. ile doğrudan bağlantısı ispat edilmelidir.

Burada bir örnek vereyim. Çift taraflı çalıştığı iddiasıyla devleti tarafından mahkeme edilen eski Rus ajanı Sergei Skripal ve kızı yakın zamanda ikamet ettiği İngiltere’de kimyasal madde kullandığı iddiasıyla öldürüldü. Sonrasında İngiliz gizli servisi bu işi yapan Rus ajanlarının görüntülerini basına verdi. Eğer olay ifade edildiği şekilde ise Skripal’ı zehirlemeye gelen işte o iki Rus ajanı gerçek ajandır, yakalansalar ajan hukukuna tabidirler. Ajan hukuku ise karmaşık bir konudur, oraya çok girmeyeyim. Konumuzla ilgisi bakımından bir yönünü söyleyeyim. Rusya açıkça, “Evet ben Skripal’ın katlinde, bu yöntemle bu iki ajanı kullandım,” demese de, arka plandaki görüşmelerde, “Takası kabul ettim,” derse, bu durumun bir karşılığının olması gerekir. Nedir karşılık? Rusların elinde İngiltere’ye ait aynı değerde birileri olmalıdır ki takasta eşitlik olsun. Aksi halde kimyasal madde kullanıldı mevzuundan dolayı BM kurallarının ihlali Ruslara sorun yaratır. Bütün bunlara göre açıklayalım, eğer Skripal’ın katli operasyonunu planlayanlar en küçük bir risk görseler bu eylemi yapmazlar, çünkü uluslararası bir sorun haline dönüşmesi çok yüksektir. Ama eğer bu tip bir eylem yapılabildi ise o zaman da Rus gizli servisinin güçlü olduğu ortaya çıkar. Bu İngiltere gibi bir ülkede yapıldığında o ülkeyi aşağılamak anlamına gelir.

Şimdi dönelim etki ajanlığına. Bu tip kişiler uluorta yerlerdedirler. Böyle olmaları özellikle istenir. Zor bir durum yaratma potansiyeli vardır. Uluslararası ilişkilerde bu tip konular birden sorun yaratır. Yapan da yaptıran da bu tip planlamalarda konunun ağırlığından haberdardır. Eğer karşı adım atacaksanız da aynı ağırlıkla hareket etmeniz şarttır.