Dominantlık, Strateji ve İstihbarat Hakkında Dersler

Zor günlerden geçiyoruz. Neyin ne olduğu veya olmadığı hakkında halkın kafası bir hayli karışık. Bazıları çok bildiğini zannediyor, kontrolün kendinde olduğu kanısında, bazıları zır cahil ama anlamsız bir tavırla biliyormuş gibi görünüyor, bir başka kesim ise hepsinin içinde kendini çok sıkıntıda hissediyor. Bazı gelişmeleri bilenler yok mu; var elbette, ama onlar da durumla ilgilenmek veya ilgilenmemek bakımından kendi inisiyatifleriyle hareket etmek istiyorlar.

Şu olanlar nedir? Bir düşünsenize… Savaş mı, barış mı? Bölünme mi, bütünleşme mi? Kontrol bizde mi, başkalarında mı? Tehdidi doğru okuyabiliyor muyuz, yoksa yanılgı içinde miyiz? Bize kendimiz mi düşmanız, yoksa başkaları mı?

Bu çerçeveye bakarak sizlerle dominant devletler, istihbarat servisleri, stratejileri hakkında çok genel planda ve teorik yaklaşımla bir ders yapmak istedim. Aşağıdaki açıklamalarda (derslerde diyelim) teorik olmanın gereği hiçbir örgütün, ülkenin, servisin ismini telaffuz etmeyeceğim. Siz kendinize göre örneklerinizde bazı tasavvurlarınızı yerli yerine koyarak başka bir okuma geliştirebilirsiniz. Şimdi derse geçelim.

Ders-1: Dominantlık Hakkında

Dominant ülke ve dominant istihbarat servisleri rasgele değildir. Mevcut seviyelerine şans eseri gelmezler, çok emek, para, tecrübe, imkan kullanılmıştır, asıl önemlisi bir kültür olmuştur ve dünyada saygın bir isim kazanmıştır. Dominant ülke ve servisler yıllarca ve çok yerde hassas ve karmaşık işlerde birbirleriyle sürtüşmüşler, yardımlaşmışlar, sınırlarını belli etmişler ve aslında belli anlaşmaları tesis etmişler, bundan sonra belirginleşmişler ve birbirlerini tanımışlardır. Biri diğerini tanıdı ise onlar için konu diğer başka servis ve ülkelerden farklı görülmelidir.

Örneğin bir dominant ülke (x diyelim) çok öncelerinden itibaren üzerinde planların uygulandığı ve adına hedef ülke diyebileceğimiz bir yerdeki istihbarat servisini ise herkesten fazla tanır, işbirliği yapar, kullanır… Bu ona kendi hedefleri için üstelik daha fazla imkan sağlar. Bilgi verme-alma veya muhataplık gibi konular mümkün olur. İlave olarak, özellikle ittifak gibi ülke gruplamalarında özel anlaşmalara göre yürütülen koordinasyon ve işbirlikleri vardır. Bütün bunlar dominant olmanın içinde dahil değildir. Stratejileri ve hedefleri çakışan karşıt iki ülke eğer dominant karakterli ise bunların çalışma şekilleri diğerlerine göre eşit tutulmaz.

Dominantlık konusunda diplomatik ilişkiler de benzer şekilde yürür. Örneğin muhataplık konularında yıllarca sayısız rekabet konularında bile anlaşma imzalayabilmiş iki ülke birbirini diğerlerine göre daha iyi tanır ve nasıl davranacağını, dilini ve limitlerini bilir. Dominantlığın diplomasideki işleyişi şart olmasa bile yakın değerde istihbaratta da işleyebilir.

Ders-2: Strateji Hakkında

Strateji yapmak zor iştir, hele isabetli strateji koymak ve uygulamak ülkelerin en büyük işlerindendir. Stratejileri ülkeler milli başlığıyla anarlar; örneğin Milli Güvenlik Stratejisi gibi. Bahsettiğimiz türden stratejiler çok genel, uzun vadeli ve kapsamlıdır. Sürekli revize edilir ve şartlara uygunluğu sağlanır. Örneğin barışa dayalı bir güvenlik stratejisi varsa ve etrafınızda sizin kontrolünüzün dışında bir tehdit çıktı ise bu durumda; ana amaç olan barışı değiştirmeden ama tehdidi bu yönde değerlendirerek ele almanın güncellenmesinden söz etmekteyiz. Yoksa, ortaya tehdit çıktı, barış istemiştik ama şimdi ilerilerdeki asıl barış için savaşı kısa süreliğine de olsa kabul edelim, demek mümkündür ama bu tamamen başka bir stratejidir, diğerinin geliştirilmesi asla değildir.

Sağlam strateji yapmayı bilmeyenler başkalarının sağlam stratejilerine maruz kalırlar, o stratejilerin hedeflerinde plan olurlar. Bunun en büyük kanıtı sürekli tedbir alıcı plan-program açıklamaktır. Ama bu hamleler sadece aracı bozuk bir yolda tutmaya yarayan direksiyon vermelerdir. Sağlam strateji yoksa stratejik kazanım da yoktur, üstelik kaybetmek vardır. İnisiyatif başkalarındaysa duruma göre hazırlanmış planlarla öne geçmek mümkün değildir.

Ders-3: İstihbarat Servisleri Hakkında

Önce Şekil-1’i inceleyelim. Dominant devletlerin istihbarat teşkilatları veya servisleri (biz bundan sonra servis diyelim) belli hedef ülkelerde faaliyet yürütürler. Bu onların milli çıkarları, stratejileri ve hedefleri gereğidir.

Şu değişmez, dominant devletler için istisnasız her bir ülkede belli bir istihbarat faaliyeti yürür; ama teknik, ama insan istihbaratı, hiç değilse ekonomik istihbarat. Hedef sözü yanlış anlaşılmasın, partner iki ülke bile olabilir. Üzerinde istihbarat işinin yürütüldüğü yer hedeftir. Bildiğiniz anlamdaki hedef olma konusu ise gerektiğinde devrededir. Bu sebeple örneğin bir hedef ülkede x, y gibi dominant ülke istihbaratının olduğunu farz edelim.

Şekil-1

İstihbarat faaliyetlerinin kolaylaştırılması, bilgi alınması, eylem planlanması, operasyonların gerçekleştirilmesi açısından teşkilatlar hedef ülkedeki imkanları ve kaynakları kullanılırlar. Bu işin doğallıkla yürümesini temin ve tesis eder. Bir yabancı servis için üzerinde çalışılabilecek, hatta üzerinde daha önceden çalışmış, hazır ve işletilebilecek türden A, B veya C gibi gruplar gereklidir. Bu grupların etkinliği hedef ülkenin her bir kılcal damarında olması istendiğinden insan yapısını köklü biçimde tarif eden ideolojik, mezhepsel, ırki, tarihi açıklamaları olan, hatta o ülke yanlısı, sempatizanlık duyan, eğitimini almış ve diğer belirgin özellikleri olan yapılardır. Örnekte; servis-x’in A ve B, servis-y’nin de A ve C ile ilişkisi mümkün olsun. Bu örnekte verilen A, B ve C çok sayıda da olabilir, yerine ve özelliğine göre değişir.

Bu grupların (kesimlerin, toplumların, vs.) kendi içlerinde de bir derinlikleri vardır, eğer tıkanıklıklar varsa yardımla sorunları giderilerek güçlenmesi sağlanır, kanallar açılır. Bu gruplar birbirleri hakkında çalışacaklardır. Örneğin servis-x için A grubu B grubu üzerinde, B de A üzerinde çapraz şekilde çalışacaktır; servis-y için A grubu C grubu üzerinde, C de A üzerinde çapraz şekilde çalışacaklardır. İçlerinde olan kabiliyetler ve imkanlarla biri diğeri üzerinde istihbarat toplayacak, legal ve illegal bazı faaliyetleri planlayarak yürütecektir. Faaliyetler devletin içinde ve hatta istihbarat ve güvenlik alanlarında dahi sürebilir. Dolayısıyla birinin elinde diğerinin bilgisi vardır; biri diğerine hasım, rakip, düşmandır. Birbirlerini bilirler veya bilmezler; kendilerinin kesinkes desteklenen olduğunu zannederler. Ama her ikisinin de bütün ipleri bir yerdedir. Örneğin A ve B’ninkiler servis-x’te, A ve C’ninkiler ise servis-y’dedir. Bu gruplar durumu bütün çıplaklığıyla göremezler; onlar sadece kendi karşıtı, rakibi, hasmı ve düşmanı üzerine yoğunlaşırlar. Aslında bilseler de umursamamaya başlamışlardır, çünkü belli çıkarlar ve karşıtlıklar için ok yaydan çıkmıştır. Servisler zamanın icabı stratejisini ve hedefini kolaylaştıracak hangi grup ise o grubu öne çıkarır ama diğerinin iplerini asla bırakmaz; çünkü birinin diğeri için var olma sebebini ortadan kaldırmak istemez; ta ki yerine yeni bir kesim koyana dek. Zaman değişir, diğerini öne çıkarır ve her biri devinim için var olmaya devam eder veya evrimleştirilip başka bir grup oluşturuluncaya kadar bu olmak durumundadır.

Gruplar ülkenin kültürüne ve dinamiklerine göre tanımlanmış, iyi analiz edilmiş ve isabet elde edilebilecek türden seçilmiştir veya üzerinde çalışılarak geliştirilmiştir. Bu iş uzun süreçlerle ve doğal şartlarında yürür. Onun için dominant ülkelerin zaman sorunu yoktur; uzun zaman içinde bekleyebilirler; kısa, orta ve uzun vadeli planları eksiksiz ve sorunsuz yaratırlar. Örneğin parti kurulacaksa kurdururlar, başına biri geçirilmesi isteniyorsa yolunu açarlar. STK kurulacaksa veya sözü daha fazla geçsin isteniyorsa yaparlar. Ne gerekiyorsa, iş, örgüt, lider, kurban, ne ise onu parlatırlar, tanınan yaparlar. Paravan veya açık şekilde şirketler vardır. Şirketlerin fonksiyonu yüksektir ama uluslararası hüviyetteyse işler başka mecralardadır; hedefin yapısına göre değişkenlik ve etkinlik fark edecektir. Servisler hedef ülkede her türlü imkanın gelişmesine imkan verirler. Medya, şirket ve eğitim imkanları kökleşmek için teşvik gören alanlardır. Bu sebeple örneğin A kendini yeterli görecek her şeyi edinir ve B’ye karşı kullanabilecek özgüveni kendinde bulur; tersi de öyle gelişir.

Şimdi Şekil-2’ye bakalım. Dominant ülke stratejilerini belirlerken ülke, bölge ve geniş bir alan, konu üzerine yoğunlaştırır. Örneğin örnek dominant bir ülke (x) için enerjinin kontrol edilmesi stratejisi veya başka bir dominant ülke (y) için toprakları genişletmek mevzubahis ise bunun hedefleri içine o coğrafyadaki ülkeler, ulaşım hatları ve diğer imkanlar girecektir. Bu sebeple hedef ülke bellidir, içindeki imkanları kullanır ama sadece bununla yetinmez, stratejisine uygun biçimde bölgede kontrol edebildiği diğer unsurları da destek veya karşıt olarak işin içine dahil edebilir. Bütünüyle bakılırsa servis-x bölgede örneğin hedef ülkede A ve B, dışarıda ise ilişkili olarak N grubunu birlikte okur. Bunların her birinin birbiriyle haberli veya habersiz (daha sonra biri diğeri için gerekli olabilecek) teşkilatları, alt teşkilatları ve bağımsız teşkilatlarının kurulması sağlanır. Bahsettiğimiz teşkilatlar ortamın doğasına göre kabul görebilecek anlamlarla yüklüdür, yadırganmaz ve dünyanın her yerinde tarif edildiğinde karşılığını bulur. Hatta bunlar işaret edildiği gibi legal veya illegal tarzda olabilir.

Şekil-2

Konumuz terör eylemi ise örnek hedef ülkede A, B veya dışarıdan N grubu kendi teşkilatlarını kullanarak terör eylemini yapabilir. Konumuz medya üzerinden karalama veya diğer grubun bürokrasiden tasfiyesi ise işleyişi hep aynı şekilde düşünebilirsiniz. Hatta diplomatik girişimlere kadar her ortam için bu konuyu bu şekilde okuyabilirsiniz. İşleyen bir plan vardır. Plan gereği operasyon, lojistik, finansman, akıl, liderlik, hukuk, diplomasi, bilgi, iletişim imkanı, kurban, araç-gereç ve hatta silah ya verilir ya da temin edilebilecek yer işaret edilir. İmkanlar ve kaynaklar hedef ülkede de olabilir ortamda da bulunabilir. Temin etme işlerini gruplardan herhangi biri sağlayabilir.

Durumu daha da genişletmek için Şekil-3’ü de inceleyebiliriz. Şöyle ki; servis-x hedef ülkede ve ortamda ne yapıyor ise ilişkili veya özerk şekilde servis-y de kendine göre planları uygular. Servisler birbirleri ile müşterek işler yapabilir veya saklayabilir de. Örneğin hedef ülkede A ve C ile dış ortamda N ile ilgili faaliyetleri sürdüren servis-y en azından ortak olan A için servis-x ile koordinasyonda bulunmalıdır. Hatta bir kısmı ortamda bir kısmı hedef ülke kaynaklarında olan planlamalar, insanlar, araç-gereçler ve silahlar için dahi belli bir bilgilendirme söz konusu olabilir. Bütün bu konular çok az kişinin belli kıstaslarla bilebileceği bilgiler ve yetkilerle yürütülür.

Şekil-3

 Dersler bitti… Siz örneğin Türkiye’yi ele alıp düşünün artık, ödeviniz bu olsun.