Sömürgeciliğin Sonu mu?

Ekonomi 2015 Nobel ödülünü Princeton Üniversitesi Woodrow Wilson Okulu Ekonomi ve Uluslararası İlişkiler Profesörü Angus Deaton aldı. “Büyük Kaçış: Sağlık, Refah ve Eşitsizliğin Kökenleri” yazarıdır.

Dünyada fakirliğin ortadan kaldırılabilmesi için Deaton şu öğüdü yapıyor: “Yapabileceğimiz tek şey zorlu-yoksul ülkelerin yoksul olma hallerini durdurmak kendi hükümetlerini kışkırtmaktır. Bu sebeple onları hazırcılığa alıştıran yardımların azaltılması bir çaredir. Zengin ülkelerle ticaret yapabilmeleri ve sübvansiyon politikalarını geliştirebilmeleri için teknik danışmanlık yapılmalıdır. Silah ticaretini sınırlanmalıdır. Hastalıklar için daha iyi ilaçlar geliştirilmelidir. Zayıf hükümetleri daha da zayıflatarak fakirlere yardım etmelerini bekleyemeyiz.”

Bu tür politikalar doğrudan yardım yapılması gereken kontrolü güç ülkelerde, belki ülke bile denemeyecek haldeki bölgelerde, örneğin Afrika’daki eski sömürgelerde nasıl uygulanabilir? Deaton bu gibi bölgelere yapılması gereken insani yardımları kastetmiyor. Hani o vaktiyle ABD’nin Türkiye’ye, “Sen uçak üretme, ben sana hazır veririm, sen traktör üret, toprağını sür,” dediği türden bir önerisi yoktur. Çözümü şöyle örneklenebilir: “Sen halkını ezme, kavga etme, ellerine silah da verme, ben sana kalkınmak için neyi nereden bulabileceğini öğreteceğim, sen idareni güçlendir, yönetmeyi öğren…”

Sanırım buradan sömürgeciliğin son bulması gerektiğini çıkarmamız gerekiyor. Çünkü sömürü düzeni insanın insanla ilişkisini istismar eden bir anlayışı pekiştirerek geliştirilmiş bir sistemdir. Sömürüde belli bir düzenin devamını korumak pahasına başkalarının haklarını hiçe saymak vardır. İnsanlık dramı vardır. Hatta terör, korkutma ve cehalete zorlama vardır.

Sanırım buradan kucaklayan, sahiplenen, fakir de olsa karşısındakini adam yerine koyan ve bütünüyle kapsayıcı bir düzenin kesin kes küresel modele işleneceği sonucunu çıkarmak mümkün olabilecektir. Sömürgeciliği yaratan Avrupa’nın kendisi yine sömürgeciliği kaldırmaya karar vermiş görünüyor. Hayırlısı!.. Önemli olan doğru anlayışın başka yolu olmayacak şekilde belirginleştirilmesi ve akıllara yerleştirilmesidir.

Elbette öncelik yaralara merhem sürmektir. Bunlar acil konulardır. Bütün insanlık, zengin devletler ve uluslararası teşkiller sorumluluklarının idrakı ile hareket etmelidir.

Deaton’un düşündüğü şekilde idari türden ülkelerin ve idarelerin bir sırası yapılacak olur ise, Hindistan gibi nispeten daha az sorunlu yerler öncelikle ıslah edilmelidir. Bunların kolay yolla iyileşmesinin getirisiyle diğer zorlu-yoksul idarelerin ıslahı için daha fazla yakınlık yaratılmış olacaktır.

Deaton’u anlayacak bir diğer kesim de küresel güçler ve bunları yönlendiren politikacılardır. Zamanla bu da olur…