Onurlu Çıkış

Rusya ve Ukrayna arasındaki savaşın artık belli bir noktasına gelindi. Bu çağımızın önemli olaylarından birisi kabul edilebilecek savaşın barışla bitmesini isteyenlerin, buna çaba sarf edenlerin Mart 2022 ortasından itibaren sorduğu soru şu; acaba hem Rusya hem de Ukrayna için bu savaştan bir onurlu çıkış bulunabilir mi? Bu konuyu işaret ederek durumu gözden geçirelim istiyorum.

Beni takip edenler bileceklerdir, savaşın taktik-operatif durumunu en son Ukrayna Savaşı’nda Durum (4. Hafta) ile açıkladım. Ayrıca stratejik bağlamda Ukrayna-Rusya Savaşının Durum Değerlendirmesi (G+20) yazısı net açılım tarihi verildi ve sayısal değerlerle durum açıklandı.

Taktik-operatif bakımdan görünen şudur: Harekatta dört haftayı geçti ve bu süre sonunda durum Rusya’nın istediği gibi gelişmiyordu, eğer Rusya savaşa devam edecekse başka yöntemlerle daha agresif olmak zorundaydı. (Yıkıcı saldırıları arttı. Teknik bir husus: Ateşkes görüşülürken Rusya etkisini göstermek için yıkıcı saldırılarına devam ediyor olabilir.) Sonuçlar itibariyle;

• Rusya’nın savaş için iyi bir mevsim seçmediği, 
• Lojistik sorunlarının fazla olduğu, 
• Harekât planlarının siyasi hedefini/hedeflerini karşılamak için yetersiz kaldığının anlaşıldığı, ifade edilebilir.

Buna karşılık Ukrayna’nın;

• İyi bir savunma yaptığı, 
• Coğrafyayı iyi kullandığı, 
• Lojistik hatları istismar edebildiği, 
• Rusya’yı şehir savaşına çektiği, 
• Batı’dan aldığı desteği (hafif silahlar ve güdümlü roketler, istihbarat, vs.) iyi kullandığı, anlaşılmaktadır.

Stratejik bakımdan ise görüneni ifade edelim: Nisan ayı öne çıkmaktadır. Taraflar üzerine genel ateşkes amaçlı girişimlerin artırılması evresine gelinmiştir. (%38’lik seviye kritik süreci işaret etmektedir, aşağıdaki tablodan detaylara bakılabilir.) 

Barış çabası için geç kalınırsa durum kronikleşir, ateşkes olsa bile çatışmalar değişik alanlarda devam edebilir. Durumu kontrol etmek için dikkat edilmesi gereken önümüzdeki sıkışık bu günleri (G+30) iyi değerlendirmek gerekir. Eğer taraflara ateşkes için davette eksiklik olursa sahada harekât devam eder ve ateşkes için fırsat en az 3 ay kaybedebilir. 

ABD ve Avrupa kendisinin içinde olduğu bir Rusya ile savaş istememektedir. ABD ve Avrupa savaş da olsa çözüm de olsa bunun Ukrayna-Rusya sınırlarında kalmasını istemektedir. ABD ve Ortakları; 

• Yaptırımlardan ve enerji darboğazından dolayı maddi kayıpları göz önüne almakta,
• Savaşın Avrupa’ya ve dünyaya yayılmasını ve bir nükleer tehdit riskinin artmasını önlemek için NATO’yu yeterli görmekte,
• Avrupa’ya akan göçün durmasını istemektedir.

ABD ve Ortaklarının Ukrayna’ya desteği devam etmektedir. Joe Biden yeni bir yardım paketi daha açıkladı. ABD ve NATO’nun bu savaşa girmeyeceği açıktır. Ancak Rusya’nın gelişmeleri NATO tarafından çok yakın şekilde takip edilmektedir. Her türlü (nükleer dahil) NATO planı gelişmelere göre tadil edilmektedir. NATO ortaya çıkan enerji ve lojistik sorunları nedeniyle de yeni planlar yapmaktadır. 24 Mart’ta gerçekleştirilecek NATO zirvesi önemli görülmektedir. Çıkacak kararın Rusya’ya daha fazla baskı uygulanması yönüyle olabilir. Ayrıca liderlerin burada henüz çok net olmayan ateşkes için ortaya çıkan metinler üzerinden uygulanacak bir yol haritası üzerine kararlar vermesi de beklenebilir. 

O halde ne tür metinler ortaya çıkarılmalı, bu soruyu cevaplandıralım: Onurlu çıkış.

Bu savaşın görüşüme göre açıklaması şöyledir:

• Rusya, Ukrayna topraklarını haksız işgal etti ve bu savaşı başlattı.
• Şu an savaş devam ediyor (yaklaşık bir ay oldu), gün geçtikçe kayıplar artmaktadır ve bu durumda taraflar derhal ateşkese gitmeliler.
• Rusya jeostratejik olarak ve nükleer silahlar yönüyle güçlüdür, ancak Ukrayna Savaşı gösterdi ki, en başta planladıkları Yıldırım Harekâtı başarısız oldu, kendi hedeflerine ulaşabilmek için zaman uzamakta, uzadıkça da hem Ukrayna hem de Rusya bundan zarar görmektedir.
• Her iki tarafı da ikna eden bir metin üzerine görüşmelere başlamak için şartlar az da olsa müsaittir.
• ABD ve Ortaklarının tarihi perspektifte eşi benzeri görülmemiş bir Küresel Stratejik İzolasyon (yaptırımlar) uygulanmaktadır. Bu durum Rusya’yı ve Rusya ile birlikte iş yapan dünyayı önemli ölçüde dara sokmaktadır. Zaman uzadıkça Rusya’dan başlayarak birçok noktada sorunlar artabilir.
• Bugüne kadar Rusya’nın baskısına rağmen Zelensky gitmediğine göre (hatta daha da güçlendi), tam tersini düşünecek olursak, acaba Putin koltuğundan edilir mi? Bu sorunun cevabını Rusya Devlet Bürokrasisi içinde görmek gerekir. Eğer Rusya Devlet Bürokrasisi (Rus Derin Devleti), bu konuyu gündeme getirmenin zamanının geldiğini düşünür ve bir lider değişiminin çözüm olacağına inanır ise mümkün olabilir. Ancak bu hamle, Rusya’nın bugüne kadarki ABD ile karşılıklı küresel çıkar çatışmasında kazanan olmaya yeterli olur mu? Bu tartışmalı bir konu olduğundan, henüz Putin ile yürüyen sistemi öne alarak bu savaştan bir çıkış yolu aramakta yarar görülmektedir.
• Bu savaştan kazançlı çıkan ABD’dir. Savaş uzadıkça, Rusya daha fazla yıpranacağından ABD daha da kazançlı hale gelebilir.

Ukrayna ve Rusya tarafı bir barış anlaşmasına gidilecek yol için kendilerine göre listeler hazırladılar. Şimdi diplomatlar ve politikacılar bu listeleri birbirine yaklaştıracak formüller üzerine çalışmaktadırlar. Bu işin bir yönüdür. Geri planlarda neler oluyor, bunları da bilmek gerekir. Akla gelen hususlar şunlardır:

• Ukrayna için geri planda bu ülkeyi destekleyen ABD ve Ortaklarının beklentileri ne, kamuoyları için bu hususun cevabı çok net değildir. Açıklarken yetkililer barış, ateşkes diyebilirler, ama açıklanmasa da savaşın biraz daha uzamasını da isteyebilirler. 
• Tüm dengeleri hesap edebilmek için, Çin geri planda ABD, Avrupa ve Rusya’ya ne tür bir intiba veriyor, bunu yakinen bilmek gerekir. 
• Rusya da bu savaşı bir kayıpla bırakmak istemeyebilir. Bir barış yolu Rusya’nın tarihi perspektifte çok yönlü yenilgisi olarak kabul edilebileceğinden, Devlet Bürokrasisi gemileri yakma kararını sürdürebilir. 
• Bu dünya için Sert Güç ile başa çıkma yolunda büyük bir risk atmosferi anlamına gelir. O halde herkesin marjını iyi değerlendirerek olaya bir çıkar hakkı koymak ister, ki bu durumda “onurlu çıkış” konusu sadece bir söylem olarak da kalabilir.

Genel perspektifimi sunayım: ABD, Çin’in 2049 yılına kadar biteceği açıklanan hedeflerinin tümüne, bu arada İpek Yolu üzerindeki (Orta Asya, Hint-Pasifik, Orta Doğu, Doğu Avrupa) tüm angajmanlarına yönelik bir büyük stratejiyi yönetiyor: Söylemesi acı ama durum bu! ABD için Ukrayna, Doğu Avrupa’da çatışmanın yayılması hususu çok da önemli değil gibi, tabii bir nükleer savaş çıkmadıkça. ABD’yi ve Çin’in karşı hamlelerini görmeden bu Ukrayna meselesinde, Rusya ve Ukrayna liderlerinin dikkatli olmasında yarar vardır diye düşünmekteyim.

Türkiye hangi noktada? Bugün hem Ukrayna hem de Rusya için barış/ateşkes için güvenilir ülkeler arasında Türkiye yer almaktadır. Barış/ateşkes görüşülürse Türkiye’nin garantör ülkeler arasında yer alması muhtemeldir. Türkiye konuya evvela insani boyuttan bakmaktadır, barış ve istikrar talep eden, samimi yaklaşımı olan bu iki savaşan ülkeye komşu bir ülkedir. ABD ve Avrupa Türkiye’nin bu gücünü henüz konu kriz iken tam anlayamadı, ama savaşta bir ay geçti, bu süreye kadar takındığı net tavırla her bir güç odağı için güvenilir olduğu kabul edildi. Türkiye inisiyatif alıp etkili bir barış diplomasi süreci yürütmektedir. Eğer Putin ve Zelensky bir masa etrafında toplanmaya razı olurlar ise bunun İstanbul’da gerçekleşmesi beklenebilir. Zira Türkiye tarafları istismar eden ve bir çıkar bekleyen ülkeler ve güç odakları sınıfından olmadığını kanıtladığından, bugün bir onurlu çıkışın dile getirilebileceği en önde duran bir ülke konumundadır.

NOT: Fikri mülkiyet hakları gereği bu bilgileri referans vererek kullanabilirsiniz.

Gürsel Tokmakoğlu