Gürsel Tokmakoğlu|
Okuyucu
|
ABD ve İran arasındaki gerilim gittikçe artıyor. “Bir B Planı yok!” deniyor ve savaş konuşuluyor. Peki, ABD açısından İran’a hangi konular ileri sürülüyor. ABD Dışişleri Bakanı Mike Pompeo’nun dün açıkladığı yol haritasında neler var? Bundan kimler, ne ölçüde etkilenecek? Türkiye neler yapıyor?
ABD ve İran arasındaki gerilimin ilk ipuçlarını Donald Trump kendisi verdi, ama asıl olarak konu ABD Ulusal Güvenlik Stratejisi’nde yer aldı. Geçtiğimiz haftalarda Trump, Obama’nın yaptığı anlaşmayı iptal ederek yeni bir dönemin başlangıcını ilan etti. Bazı Avrupa ülkeleri ve Rusya ise ABD gibi düşünmüyor. İran ile yaptıkları barış anlaşmasından yanalar. Hatta Türkiye de ABD’ye karşı tutum sergileyen ülkeler grubuna dahil oldu. Geçen gece Cumhurbaşkanı R. Tayyip Erdoğan Ankara’da Büyükelçilere verdiği iftar yemeğinden bu konuya geniş yer vermişti.
Trump Yönetiminin 12 maddelik yol haritası şöyle:
1- İran, nükleer programının önceki askeri boyutlarının tam bir dökümünü Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı’na bildirmeli ve bu tür bir çalışmayı daimi olarak sonlandıracağını kanıtlamalı.
2- İran, uranyum zenginleştirmeye son vermeli ve plütonyumu yeniden işlemeye çalışmaktan vazgeçmeli. Bu, ağır su reaktörünün kapatılmasını da kapsıyor.
3- İran, ülkedeki bütün tesislere Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı’nın koşulsuz girmesine izin vermeli.
4- İran, balistik füze çoğaltmaktan vazgeçmeli, nükleer kabiliyeti olan füzelerin geliştirilmesine ve piyasaya sürülmesine son vermeli.
5- İran’da sahte iddialarla tutuklu ya da kayıp olan bütün ABD vatandaşlarının yanı sıra, müttefik ve ortaklarımızın vatandaşları da serbest bırakılmalı.
6- İran, Hizbullah, Hamas ve Filistin İslami Cihadı başta olmak üzere Ortadoğu’daki terör örgütlerine desteğini kesmeli.
7- İran, Irak hükümetinin egemenliğine saygı göstermeli, bu ülkedeki Şii milislerin silahsızlandırılması ve yeniden entegrasyonuna izin vermeli.
8- İran, Yemen’deki Huti milislerine desteğini kesmeli ve barışçıl bir siyasi çözüm için çalışmaya başlamalı.
9- İran, Suriye’de kendi komutası altındaki bütün güçleri çekmeli.
10- İran, Afganistan ve bölgede Taliban’a ve diğer teröristlere desteğini kesmeli, El Kaide’ye sığınak olmaktan vazgeçmeli.
11- İran, Devrim Muhafızları Ordusu Kudüs Gücü’nün terörist ve militan ortaklarına desteği kesmeli.
12- İran, çoğu ABD’nin müttefiki olan komşularına yönelik tehditkar davranışına son vermeli. Bu, İsrail’in yok edilmesine yönelik tehditler ile Suudi Arabistan ve müttefiklerine atılan füzeler buna dahil.
Bu maddelere bakınca yaptırımların etraflıca hazırlandığı dikkatinizi çekmiştir. Şimdi ABD bu açıkladığı hususların peşine düşecektir. Hatta bir savaş hazırlığı gibi her konuyu tırmandıracaktır. Öte yandan İsrail de benzeri faaliyetlerini yoğunlaştıracaktır. Ortadoğu’yu sıcak günler bekliyor. Şimdiden ABD ve İsrail bazı Körfez ülkeleri, Suudi Arabistan ve Mısır ile kendi ittifakını oluşturdu bile. Kudüs ve Filistin konularında yaptıkları oldubitti belli. Şimdi sıra Suriye’de mi? Yoksa hem Suriye hem de İran’a birlikte yüklenmekte mi?
Kuzey Suriye ve Doğu Akdeniz bahsiyle ilgili olarak Türkiye de bundan etkilenecektir. Türkiye’nin her konuya güvenlik anlayışıyla bakmasının arkasındaki asıl nedenlerden biri de budur. Hatta İran, Rusya ve Türkiye’nin özellikle Suriye bahsinde ortak hareket etmeleri de bundandır. Rusya ve Türkiye’nin Avrupa’ya enerji hattı inşasının yanı sıra nükleer güç santralleri inşası konusunda da ortak girişimleri vardır.
Yeniden seçilen Şansölye Angela Merkel ve Başkanı Vladimr Putin geçenlerde bir araya geldiler. Karadeniz, enerji ve Ortadoğu konularını görüştüler. Türkiye ise Cumhurbaşkanlığı seçimlerini erkene aldı ve seçimler 24 Haziran’da yapılacak. Seçimlerden sonra Türk liderini de önemli konular bekliyor olacak. Konu, A Planı mı?
