Ukrayna-Rusya Savaşının Durum Değerlendirmesi (G+30)

Ukrayna ve Rusya arasındaki savaşın “harekât hedefleri” yönüyle takibini belli bir formatta güncelleyerek sürdüreceğimi ifade etmiştim. Yayımlanan G+10 ve G+20’den sonra (Ukrayna-Rusya Savaşının Durum Değerlendirmesi) bu G+30 raporu şeklinde üçüncüsüdür. 

G+30 (Üçüncü 10 Gün: 16-26 Mart 2022)

(Elde edilmesi istenen belirlenmiş parametrelere göre hedef seviyesi ve hissedilme süresi yönleriyle belirlenen değer ile şu anki seviye ifade edilir.)

I. ABD’nin ve ortaklarının cayması:

1. Rusya’nın yaptırımlara direnmesi (%70 seviyede ve 1 yıldan fazla hissedilirse) 
   1. Şu anki seviye %5
2. Çin’in Rusya’ya açıkça desteğini artırması (%50 seviyede) 
   1. Şu anki seviye %15
3. Avrupa’da enerji sorununun artması (%60 seviyede ve 6 ay hissedilirse) 
   1. Şu anki seviye %35
4. Nükleer Savaş riskinin aşırı artması (%30 seviyede, hassas) 
   1. Şu anki seviye %5
5. Biden’ın politikasının geçersiz kalması (%80 seviyede ve 1 yıldan fazla hissedilirse)
   1. Şu anki seviye %1

II.Putin’in cayması:

1. Sosyo-Ekonomik ve Teknolojik yaptırımların baskısı (%70 seviyede ve 4 ay artan şiddette hissedilirse) 
   1. Şu anki seviye %50
2. Sosyo-Politik ve Medya yaptırımların baskısı (%70 seviyede ve 4 ay artan şiddette hissedilirse)
   1. Şu anki seviye %40
3. Ukrayna’nın direnmesinin artması (%50 seviyede ve 4 ay artan şiddette hissedilirse) 
   1. Şu anki seviye %40
4. Rusya’nın içerisindeki güç odaklarından tepkilerin artması (%50 seviyede ve 3 ay artan şiddette hissedilirse)
   1. Şu anki seviye %30
5. Harekatın istenen şekilde gitmemesi (%90 seviyede ve 4 ay artan şiddette hissedilirse)
   1. Şu anki seviye %60
6. Putin’in politikalarının geçersiz kalması (%50 seviyede ve 4 ay artan şiddette hissedilirse)
   1. Şu anki seviye %20

III.a.Zelensky’nin cayması:

1. Rusya’nın baskısı (%50 seviyede ve 4 ay artan şiddette hissedilirse) 
   1. Şu anki seviye %30
2. Halkın zor şartlara itilmesi (%50 seviyede ve 4 ay artan şiddette hissedilirse) 
   1. Şu anki seviye %45
3. Ukrayna altyapısının çökmesi (%60 seviyede ve 3 ay artan şiddette hissedilirse)
   1. Şu anki seviye %30
4. Ukrayna kaynaklarının Rusya kontrolüne geçmesi (%60 seviyede ve 3 ay artan şiddette hissedilirse)
   1. Şu anki seviye %15
5. Ordunun desteği kesmesi (%80 seviyede ve 4 ay artan şiddette hissedilirse) 
   1. Şu anki seviye %5
6. Kiev’in düşmesi (%30 seviyede) 
   1. Şu anki seviye %5
7. ABD ve ortaklarının aktif desteğini kesmesi (%10 seviyede ve 1 ay hissedilirse)
   1. Şu anki seviye %1
8. Ülkenin istilası (%40 seviyede) 
   1. Şu anki seviye %10
9. Zelensky’nin politikasının geçersiz kalması (%50 seviyede ve 4 ay artan şiddette hissedilirse)
   1. Şu anki seviye %10

III.b.Ukrayna halkının cayması:

1. Rusya’nın baskısı (%50 seviyede ve 4 ay artan şiddette hissedilirse) 
   1. Şu anki seviye %30
2. Ülke topraklarının belli bölümünün Rusya kontrolüne geçmesi (%40 seviyede) 
   1. Şu anki seviye %15
3. Kiev, Odessa, Maniupol, Sumy ve Harkiv’un Rusya kontrolüne geçmesi (%60 seviyede) 
   1. Şu anki seviye %20
4. Ukrayna altyapısının çökmesi (%60 seviyede ve 3 ay artan şiddette hissedilirse)
   1. Şu anki seviye %30
5. Ukrayna kaynaklarının Rusya kontrolüne geçmesi (%60 seviyede ve 3 ay artan şiddette hissedilirse)
   1. Şu anki seviye %15

III.c.Ukrayna ordusunun cayması:

1. Rusya’nın baskısı (%70 seviyede ve 6 ay artan şiddette hissedilirse) 
   1. Şu anki seviye %20
2. Dış askeri yardım kesintiye uğraması (%80 seviyede ve 2 ay artan şiddette hissedilirse) 
   1. Şu anki seviye %5
3. Milislerin desteğinin kesilmesi (%60 seviyede ve 3 ay artan şiddette hissedilirse) 
   1. Şu anki seviye %5
4. Liderliğin kesilmesi (%50 seviyede ve 1 ay artan şiddette hissedilirse) 
   1. Şu anki seviye %1
5. Kiev, Odessa, Maniupol, Sumy ve Harkiv’un Rusya kontrolüne geçmesi (%60 seviyede) 
   1. Şu anki seviye %20
6. Donbass direnişinin kaybedilmesi (%80 seviyede) 
   1. Şu anki seviye %25
7. Askeri birlikler (özellikle 93ncü, 92ncü, 81nci, 95nci, 54ncü, 17nci, 57nci, 72nci, 1nci, 14ncü Tugaylar) bulundukları bölgeleri tutamazlarsa ve ağır zayiat alırlarsa (%80 seviyede ve 3 ay artan şiddette hissedilirse)
   1. Şu anki seviye %20
8. Deniz bağlantısının kesilmesi (%50 seviyede)
   1. Şu anki seviye %45
9. Hava Üstünlüğünün kaybedilmesi (%30 seviyede)
   1. Şu anki seviye %20
10. Ülke topraklarının 1/3’nün istilası (%40 seviyede) 
    1. Şu anki seviye %20
11. Moral ve motivasyonun kaybolması (%70 seviyede en az 6 ay artan şiddette hissedilirse)
    1. Şu anki seviye %5

MUKAYESELİ TABLO

Öne çıkan savaş/operasyon türleri ve Beklenen Gelişmeler

• Küresel Ekonomik Savaş: ABD lehine, Rusya aleyhine gelişmektedir.
• Küresel Enformasyon Savaşı: Ukrayna ve onu destekleyen ABD ile Ortaklarının lehine gelişmektedir.
• Taktik Şehir Savaşı (Meskûn Mahal Çatışması): Ukrayna Savaşı kısa/orta vadede çözülemezse Gayrinizami Harp riski daha belirginleşir. Bugüne kadarki süreçte Mariupol’da şehir savaşının başladığı ifade edilebilir.
• Konvansiyonel Savaş: Operatif seviyededir. Ayrıntılar aşağıdadır.

Her ne kadar güç kapasitesi fazlaysa da askeri durum Rusya aleyhine dönmeye başlamıştır. Rusya, direnişinin fazla olduğu kentlerde yıkıcı etkisini daha fazla göstermeye başlamıştır. Genel olarak söylersek; Kiev, Sumy, Harkiv ve İzium’da Ukrayna’nın karşı saldırısı var. Donbass ve Mariupol’da Rusya’nın ateş gücüyle baskısı sürüyor.

Rusya’nın Odessa’ya girmesi beklenmemektedir. Herson su kaynakları yönüyle önemlidir. Kırım’a su buradan gitmektedir. Herson’u ele geçiren Rusya burayı elinde tutmakta zorlanmaya başlamıştır. Rus birlikleri iki koldan kuzeye ve batıya ilerlemek istemiş, ancak bunu başaramamıştır. 

Rusların deniz ablukası devam etmektedir. Bu noktada serbest kalan Ukrayna’ya ait mayınların Karadeniz’den üst akıntı yollarını takip ederek İstanbul Boğazı’na doğru ilerlemesine tanık olunmuş, bulunan mayınlar Türk Deniz Kuvvetleri unsurlarınca etkisiz kılınmıştır.

Ukrayna güneyi bir ölçüde Rusya kontrolündedir. Buna rağmen Mariupol’da kritik çatışma devam etmektedir. Mariupol’da direniş kenti yoğun ateş baskısına rağmen savunmaktadır. Çatışma kentin içerisindedir. Rusya aşırı güç kullanarak yıkıma gitmiştir. Hatta denizden de atış yapılmaktadır.

Rusya Savunma Bakanlığı sunduğu bilgilendirmede (aşağıda değinilecektir) ikinci safhaya geçildiğini duyurdu. Doğu sektöründe Luhansk bölgesinde Ruslar Ukrayna direnişini kırarlarsa harekatın ilerlemesi beklenebilir. Bu bölgede İzium öne çıkmaktadır. Ancak Rusların bu alanda ilerlemesi bir türlü bekledikleri ölçüde sağlanamamaktadır. Ukrayna ordusunun karşı saldırısı Rusları durdurdu. Hatta Novovorontsovka’yı Ukraynalılar geri aldılar.

Kuzeye doğru Harkiv’de çatışma devam etmektedir. Rusya bir türlü Harkiv’de üstünlük sağlayamamıştır.

Kuzeyde Sumy’i aşan birliklerin Kiev bölgesine (Brovary’e doğru) ilerlemesi beklenmekteydi, ancak burada da ilerleme sağlanamadı. Sumy’de Rusya daha büyük sorunlar yaşamış olabilir. Komuta, sevk-idare yönüyle bir sorun olabilir. Burada birlik komutanı intihar etmişti. Chernihiv ve Sumy’deki duruma bakılınca, acaba Ruslar geri çekilmeye mi başladı, sorusunu sordurmaya başladık.

Rusya Savunma Bakanlığı birinci sıradaki hedefinin Kiev olmadığını ifade etmesi dikkat çekmiştir. Sahada Ukrayna birliklerinin İrpin, Bucha, Vorzel, Borodyaka, Andrivka ve Makariv’de karşı saldırı emareleri verdikleri gözlendi. Doğrulamayan haberlere göre, Ukrayna birlikleri Kiev’de Lukyanivka’yı geri almış olabilir.

Bugüne kadar Rusya hava harekâtı taktik av-bombardıman uçaklarıyla 170-210 sorti üretmekteydi. Ancak son hafta uçuşlarda azalma görüldü. Etkili olmaya başlayan Ukrayna savunmasının bu sorti azalmasına neden olduğu söylenebilir. Stratejik bombardıman uçakları az da olsa harekât icra etmektedir. Önemli gördükleri hedeflere Ruslar tarafından Hipersonik füzeler atılmaktadır.

• Stratejik Seviyeli Savaş: Rusya nükleer tehditte bulunuyor. Savaşın stratejik seviyedeki durumu “tehdit etme” düzeyindedir. NATO buna “retorik” gözüyle bakmaktadır. Nükleer Savaş beklenmemektedir.
• Gölge Savaşı: Lidere (Zelensky) suikast yapılması hususu gündemdedir. Ancak Zelensky için tehdit harekatın başlangıcına göre bugün daha azdır.
• Siber Savaş: Rusya, ABD, İngiltere tarafından siber taarruzlar karşılıklı yapılmaktadır.

Dönem İçindeki Takti/Operatif Gelişmeler 

Kremlin (Sergei Rudskoy) açıklamasından kesitler verelim: 

• “Operasyonun ilk aşamasının ana hedefleri yerine getirildi. Ukrayna Silahlı Kuvvetleri’nin askeri kapasiteleri önemli ölçüde azaltıldı, bu da çabaların asıl amacımıza, yani Donbass’ı özgürleştirmeye odaklanmasını sağlıyor.” 
• “Rus birlikleri Kiev’in yanı sıra kuzeydoğuda Harkiv, Chernihiv ve Sumy ve güneybatıda Mykolayiv’i engellemeyi başardıklarını ve güneyin bazı kısımlarını kontrol altına aldı. Böyle yapmak, Ukrayna ordusunun dikkatini dağıttı ve Donbass’ta direnme yeteneğini sınırladı.” (Rudskoy, Kiev, Harkiv, Sumy ve diğer kuşatma altındaki kasabalara atıfta bulunarak,) “Onlara saldırmayı asla planlamadık.”

Asıl anlaşılması gerekeni Sergei açıklamıyor! Şöyle olmalıydı: İşler yolunda gitmedi, Kiev’i almak ve ülkeyi büyük ölçüde işgal etmek istedik, bu bir tür Yıldırım Harekâtı idi, olmadı, şimdi biz de Donbass asıl hedef diye söyleyelim, siz de inanın…

Dönem içinde sahaya yansıyan konularla alakalı bazı sorular var. Neler bunlar? 

• Bir Rus Tugay Komutanı, kendi askerleri tarafından katledildi mi, edilmedi mi? 
• Rusya Savunma Bakanı Sergei Shoigu kalp krizi geçirdi mi? 
• Ukrayna Kara Kuvvetleri Kurmay Başkan Yardımcısı Oleksandr Gruzevych’e göre, Ukrayna ordusu Kiev’de karşı taarruza geçti. Bu açıklamaya göre, Irpin, Lutizh ve Makariv hariç, Kiev’in kuzeydoğusunda kontrol yeniden Ukrayna eline geçirildi. Rusya birlikleri ise Irpin’i ve Lutizh’i bombalıyor. Şimdi böyle haberler var, gerçekten Rusya topyekûn geri çekilme içinde mi? 

Dönem içinde değişik kaynakların açıklamaları var. Bunlara bakalım:

• Pentagon bilgisi, Ukrayna’nın Rus savaş gemisine saldırısı doğrulandı. 
• Uluslararası medya yazdı; İstihbarat tahminlerine göre Rusya’nın Ukrayna’ya 10 yeni taktik tabur göndereceği açıklandı. 
• Gürcistan’da birlik kaydırıldığı açıklandı. 
• Pentagon’a atfedilen bir benzer açıklama, Rusya, Gürcistan’dan Ukrayna’ya nakletmek için askerlerini geri çağırıyor. (Değerlendirme: Bu da göstermektedir ki Rusya’nın Ukrayna sahasındaki mevcut birlikleri başarısız olmuştur.) 
• 25 Mart’ta karşı taarruzla Herson’un bir miktarının tekrar Ukrayna eline geçmesi gayet ilginç bir gelişmedir. (Değerlendirme: Bu durum Rusya’nın stratejik Odessa limanına bir taarruz başlatmasını güçleştirir.)
• Ukrayna Genelkurmayı’nın açıklaması, “Rusya saldırı gücünü yenilemek için Belarus’a yeni birlikler transfer etti. Karadeniz’den 4 Rus savaş gemisi Kerç Boğazı’nı geçerek Azak Denizi’ne girdi.” (Değerlendirme: Bu gemiler Odessa açıklarından gelip ikmal sonrası tekrar görev yerlerine dönebilirler.)
• Joe Biden’a Belçika ve Polonya ziyareti sırasında eşlik eden bir ABD’li yetkili, ABD’nin Rusya’nın açıklamalarını yeni olarak değerlendirmediğini ve taktik olarak değişen bir şey olup olmadığına bakması gerektiğini söyledi.
• Pentagon, Donbass’ı özgürleştirme denen planın devreye konduğunu doğruladı. İlave olarak, Ukrayna’ya daha fazla ABD askeri yardımının Kiev’e yola çıktığını açıkladı. Gürcistan’dan da Ukrayna’ya malzeme gideceği bildirildi. (Değerlendirme: Askeri birlik gidiyor ise bunların organik silahları da beraberinde olacak anlaşılıyor.)

Vladimir Putin’in işgal gününde, “Ukrayna topraklarında hüküm süren rejimi” devirmeye kararlı görünmüştü. Hatta Ukrayna Silahlı Kuvvetleri’ndeki Rus sempatizanlarının olabileceğini, bunların Ukrayna Cumhurbaşkanı Volodimir Zelenskiy’i darbeyle görevden alabileceğini açıklamıştı. Bu brifinge bakılırsa; Zelensky yerinde oturuyor, planlandığı gibi, Sert Güç ile Ukrayna’da büyük bir şok yaratıp Kiev’de bir darbe gerçekleştirilemedi.

Ukrayna direndi, hem kimsenin beklemediği şekilde. Rusya lojistik, taktik, bir sürü hata yaptı. Rusya’nın savaş için iyi bir mevsim seçmediği, lojistik sorunlarının fazla olduğu, harekât planlarının siyasi hedefini/hedeflerini karşılamak için yetersiz kaldığının anlaşıldığını ifade ettim. Buna karşılık Ukrayna’nın; iyi bir savunma yaptığı, coğrafyayı iyi kullandığı, lojistik hatları istismar edebildiği, Rusya’yı şehir savaşına çektiği, Batı’dan aldığı desteği (hafif silahlar ve güdümlü roketler, istihbarat, vs.) iyi kullandığı, anlaşılmaktadır. 

25 Mart itibariyle Rusya Savunma Bakanlığı açıkladı ki, birinci safha bitti ve harekât devam ediyor. Nereye doğru? Henüz Donbass’ta istedikleri alanın %93’ünü almışlar, onlara bakarsak %7’lik daha harekât yapacaklar. Ardından barışa mı geçecekler? Belki şu an Ruslar bir barış için zemin yoklaması yapıyor olabilirler, bu başka. Ama askeri bakımdan bir plan varsa ve plan üzerinden ilerleme yapılacaksa, o halde Dnipro’dan geçen kuzeyden güneye (Belgorod-Kırım arası) uzanan karayoluna kadar o birinci safha harekâtı devam etmelidir (Donbass’tan Dnipro’ya kalın kırmızı okla işaretlidir). Bu arada diğer yerlerde beklenecek değil, baskı yapılmalıdır. Halen Sergei Rudskoy bunu söylemiyor.

Stratejik ve Çok-Uluslu Gelişmeler

• NATO Zirvesi: NATO Ukrayna’ya desteğini sürdürüyor. Ancak uçak verilmeyecek. NATO kendi sorumluluk alanında kalacak ve savaşa dahil olmayacak.
• AB Zirvesi: AB ülkeleri ABD (ve İngiltere) ile birlikte hareket etmeyi sürdürecek.
• G7 Zirvesi: Yeni bir paket yaptırım ve enerjide alternatiflerin bulunması üzerinde çalışılıyor. Enerjide kısa vadede fosil yakıtlar için alternatifler gündemdedir. Ancak orta ve uzun vadeli yatırımlar, yeşil enerji üzerine ve yeni teknolojileri de içerir şekilde olacak.
• Suudi Aramco tesislerine Yemen’deki Husilerin saldırısı dikkat çekici bulundu. 
• Kuzey Kore füze denemesi ve bunun medyaya sunulması (tam da bu kritik konjonktürde) dikkat çekici bulundu.

Sonuç: “G+30” Ukrayna Savaşı Genel Değerlendirmesi 

Nisan ayı iyi değerlendirilmelidir. Taraflar üzerine kalıcı ateşkes ve barış amaçlı girişimlerin artırılması evresine girildi. Barış/ateşkes için teknik görüşmeler sürdürüyor. Hatta bağımsız duruşu işaret edilen Türkiye görüşmelerin yeni merkezi olacak (anlaşılan o ki Belarus’taki süreç durduruldu). Nisan ayında liderler arasında da bir temas olabilir! G+30’da %41’lik seviye oldukça kritik süreci işaret etmektedir. Rusya harekatın seyri ve yaptırımlar nedeniyle daha hassas bir konumdadır (%63). “Onurlu Çıkış” şartları oluşturulur ise buradan ateşkes veya barış adına bir sonuç çıkarılması mümkün gözükmektedir. Geç kalınır ise durum kronikleşir, ateşkes olsa bile çatışmalar değişik alanlarda devam edebilir. Durumu kontrol etmek için dikkat edilmesi gereken önümüzdeki sıkışık bu günleri (G+40) iyi değerlendirmek gerekir. Eğer taraflara temaslar için davette eksiklik olursa sahada harekât devam eder ve ateşkes için fırsat ortadan kalkabilir.

29 Mart Rusya-Ukrayna İstanbul teknik görüşmesi muhtemel ilerleme maddelerini özetleyelim: 1) Zelensky, NATO konusunda geri adım attı; 2) Silahların azaltılması – müzakere edilecek; 3) Güvenlik garantisi – müzakere edilecek; 4) Rus dili – müzakere edilecek; 5) Kırım – Rusya’nın ilhakı pazarlığı; 6) Donbass – Özerklik üzerine plebisit önerisi var (Zelensky).

Savaştan en çok Ukrayna kentleri, kaynakları ve halkı zarar görüyor. Ukrayna halk ne yaptı da cezalandırıldı, diye sorulmaktadır. Moskova ve diğer Rusya kentleri zarar görmüyor. Rus halkı savaştan başka açılardan olumsuz etkileniyor. Batının kentleri de öyle. Zelensky açıkladı, Ukrayna NATO’ya girmeyecek. Öyleyse bir barış için Putin bu durumu gözden geçmelidir. Diğer yandan, aşırı milliyetçi oluşumlar için Zelensky de gerekeni yapabilir. Hatta Ukrayna tarafsız bir statüde bölge barışına hizmet edebilir.

ABD ve Ortaklarının Ukrayna’ya desteği devam etmektedir. Joe Biden yeni bir yardım paketi daha açıkladı. ABD ve NATO’nun bu savaşa girmeyeceği açıktır. Ancak Rusya’daki gelişmeler NATO tarafından çok yakın şekilde takip edilmektedir. Her türlü (nükleer dahil) NATO planı gelişmelere göre tadil edilmektedir. NATO ortaya çıkan enerji ve lojistik sorunları nedeniyle de yeni planlar yapmaktadır. Batı tarafından Rusya’ya daha fazla baskı uygulanması sürecektir. 

NOT: Fikri mülkiyet hakları gereği bu bilgileri referans vererek kullanabilirsiniz.

Gürsel Tokmakoğlu