Gürsel Tokmakoğlu|
Okuyucu
|
Bir 2023 yılı değerlendirmesi yapalım. Küresel ve bölgesel konulara hızlıca bir göz atalım. Türkiye bağlamıyla ilgili belli konulara değinelim.
Dünya genelini ilgilendiren konular neler? İklim Değişikliği konusu gündemin en üstünde duruyor. Küresel ekonomideki sorunlar sürüyor. ABD-Çin ve ABD-Rusya gerginliği dünyanın pek çok noktasını etkiliyor. Savaşlar sürüyor, Ukrayna-Rusya ve İsrail-Hamas en öne çıkanlar oldu. Afrika’da bazı ülkelerde askeri darbeler düşündürdü. Yapay Zeka konusu üzerinde fazlaca duruldu. Uzaydaki gelişmeler kendini unutturmadı.
Dünyada yaşananlara kısaca bakalım. Şubat ayında bütün dünya Türkiye’deki deprem felaketini konuştu. Bunun yanı sıra ABD semalarında görülen ve düşürülen Çin Balonu meselesi vardı. Mart ayında Xi Jinping Moskova ziyaretini gerçekleştirdi. ABD’de eski Başkan Donald Trump ile ilgili hukuki süreçler başladı, Nisan ayında daha belirginleşti. Nisan’da BM açıkladı, Hindistan’ın nüfusu Çin’i geçti. Mayıs ayında Birleşik Krallık’ta III. Charles tahta oturdu. Rus ordusu Ukrayna’da Bakhmut’u aldığını duruydu. Mayıs ayında Türkiye’de seçimler yapıldı, Recep Tayip Erdoğan Cumhurbaşkanlığına devam ediyor. Haziran ayında Çin-ABD temasları çerçevesinde Dışişleri Bakanı Blinken, Pekin ziyaretini gerçekleştirdi. Küresel ekonomik krizle ilgili önemli bir konu olan enflasyon hakkında ABD’de Temmuz ayında iyileşmeler görüldü. Yine Temmuz ayında Kremlin üzerindeki drone saldırıları konuşuldu. Rusya hakkında sular durulmadı, bu kez Ağustos’ta paralı asker şirketi Wagner’in sahibi Prigozhin olayı yaşandı. Ağustos Ayında Çin’de BRICS toplantısı yapıldı. Eylül ayında Azerbaycan ve Ermenistan Karabağ konusunda anlaşmaya yöneldiler. Ekim ayı başında Hamas’ın saldırısı ile halen devam eden İsrail-Hamas krizi en önemli konulardan birisi oldu. Kasım ayında ABD’de Xi Jinping ve Joe Biden görüşmesi oldu. Aralık ayı içindeki en önemli konu İklim Zirvesi COP28 idi. Dubai’de alınan karar çerçevesinde dünya 2050 yılında hidrokarbon enerjisinden kutulmayı planladı.
Türkiye için deprem, seçimler, ekonomik sorunlar, ABD ve Rusya ile ilişkiler, terörle mücadele gibi hususlar çokça konuşuldu. ABD ile ilişkilerde Cumhurbaşkanı Erdoğan, ABD ile güvenlik alanında sorun olduğunu açıkladı. Bu açıklama, biriken sorunların yanı sıra, Suriye’de ABD güçlerince düşürülen bir Türk İHA’sı üzerine yapıldı. NATO’nun genişlemesi çerçevesinde İsveç konusu Aralık’ın son günlerinde TBMM Dışişleri komisyonundan geçti. Belki de 2024 yılında TBMM’de ilk görüşmeye açılacak madde olacak. Diğer yandan ABD’nin Türkiye’ye F-16 satışı konusunda ilerleme kaydedilemedi. Her iki tarafın liderleri F-16 temini ile İsveç’in NATO’ya girmesinin birlikte onaylanacağını düşünüyor olmalılar.
Rusya ile Türkiye’nin arası iyi görünüyor. Ancak Ukrayna’daki savaş devam ettikçe bölgesel içerikteki bazı hususlarda ilerleme sağlanamıyor. ABD’nin Rusya’ya yaptırımları çerçevesindeki gelişmeler Türkiye ile de ilgili sonuçlar doğuruyor. Türkiye Karadeniz’de gerginlik yaşanmamasını temin etmek açısından gayret sarf ediyor. Üstelik dünya gıda sorununa çözüm bulunması amacıyla Karadeniz’den Ukrayna tahılının çıkışına dair bütün süreçlerde Türkiye öncü oldu. Rusya ile işbirliği konularından birisi de Suriye. Esad yan çizmeye devam ediyor. İran da güven vermiyor. Suriye konusunda henüz istenen bir seviyeye gelinemedi. İki sebepten birisi Ukrayna’daki savaş ve diğeri, ABD’nin Suriye’de varlığını sürdürmek istemesi. Diğer taraftan Kafkasya’ya kalıcı bir çözüm getirilmesi yönüyle Rusya ile ilişkiler sürüyor. Azerbaycan ve Ermenistan arasında barış yapılması görüşmeleri devam ediyor.
Türkiye çok zorlu bir coğrafyada yer alıyor. En yakındakilere bakalım, Suriye ve Libya iç savaşı, Ukrayna-Rusya savaşı, Irak’taki istikrarsızlık, Azerbaycan-Ermenistan konusunun tam olarak çözülememesi, İsrail-Hamas arasında yaşanan ve bir insanlık dramına dönüşen son kriz… Bir de bunlara bölgesel ve küresel terör örgütlerinin olumsuzlukları eklenirse, Türkiye’nin ne denli büyük meselelerle uğraşmak zorunda kaldığını görebiliyoruz. Doğu Akdeniz’deki enerji denkleminin çözüm beklemesi de bir diğer ana konu başlığıdır. Afganistan’dan ve Orta Doğu’dan Avrupa’ya uzanan göç meselesi de bir güvenlik meselesidir. Türkiye ile Avrupa Birliği arasında ilişkiler bir türlü istenen şekilde gelişmedi.
2024 nasıl geçecek? Küresel sorunlar devam ediyor, bunun baskısı altında kalınacak. Diğer taraftan ABD ve Rusya gibi önemli ülkelerde seçimler yapılacak. Seçimlerin yaratacağı rüzgarlara bakacağız.
Herkese iyi seneler…
