Offshore Panama Belgeleri

Bilindiği gibi G20 zirvesinde “şeffaflık” hükmü gereği bazı tedbirlerin alınacağı işaret edilmişti. Bu doğrultuda offshore hesapları ile ilgili somut bir adım atılmış oldu. Panama Belgeleri olarak isimlendirilen ve deşifre edilen bu offshore hesapları ve bazı önemli kişiler ile aslında küresel piyasalarda bu işin önüne geçmek isteyenlerin bir karşı saldırısı başlatılmış oldu. Bugün için ifşa edilen bir şirkete ait (The Mossack Fonseca) 11,5 milyon belgedir, yarın daha neler çıkacağı beklenmelidir. Şimdiden herkes buzdağının görünmeyen kısmına odaklanmış durumda.

Bu bilgilerle yaklaşık 140 tanınmış insanın gizli ve kirli iş belgisi gün yüzüne çıktı. Arjantin Başkanı Mauricio Macri, BAE Başkanı Şeyh Halife bin Zayed bin Sultan Al Nahyan, Suudi Kralı Salman bin Abdulaziz, İzlanda Başbakanı Sigmundur David Gunnlaugsson ve Ukrayna Başkanı Petro Poroshenko soru yağmuruna tutulanlar arasına girdiler. Medyanın daha çok üzerinde durduğu kişiler Rusya Devlet Başkanı, İzlanda Başbakanı ve Çin Devlet Başkanı oldu. Bakalım Putin bunu nasıl atlatacak? Çünkü kendi kontrolundaki (şimdilik) 2 milyar USD’den bahsediliyor. Magazinde Michel Platini ile ilgili olan kısımlar da var. Belgelerde herkesin dikkatini çekebilecek 250.000’den fazla şirket bilgisinin olduğu yer alıyor.

Basında işlendiği açıdan bakılırsa üzerinde durulan iki konu var: 1) Vergi. 2) Karapara.

Öncelikle bilinmelidir ki offshore demek vergi kaçırmak demek değildir; ancak şu olabilir, vergisiz bir yaşam şeklini kabul etmektir. Ancak karaparadan anlaşılan tartışmasız açık şekilde kanunsuzluktur; para yıkanırsa, yani sisteme bir yolla dahil edilirse kanun önünde birileri kendini aklamış olur.

Küresel açıdan vergi bahsi ile ilgili pek bir sorun yok. Neden? Çünkü küresel açıdan vergide eşitlik yoktur. Halkın isteği üzerine bazı ülke ve eyaletlerde zaten vergi diye bir şey yoktur. Bu tip ülke ve eyaletlerde vergi aracı, devletin bir tür adaletsiz ama yasal gösterdiği yöntemle gelir kapısı yaratması anlamına gelir. Maliyesini vergiden alınan payla çeviren ülkelerde bu vatandaşlık görevini mecburi istikametmiş gibi gösterenler için bu durum ciddiye alınıyor. Yine küresel açıdan her tür ekonomik işlemden bir verginin alınmasını mecburmuş gibi gören anlayışa sahip devlet yapıları aslında bir ekonomik model tercihi içindedirler. Bilindiği gibi dozunu aşan yerlerde vergi büyümenin değil, küçülmenin de; refah toplumu olmanın değil, eşitsizliklerin de sebebidir. Bu model diğer başka bir yerde aynı şekilde uygulanacak anlamı taşımıyor.

Demek ki offshore hesaplarının açıklanmasında asıl hedef vergi bahsi değildir. Örneğin bazı bilişim şirketleri ürettikleri küresel bilgi devrimini ve buna dayalı işlem gücünü bu yolla elde ettiler. Eğer vergiyi dikkate alsalardı ne bu denli küresel ekonomik ve teknolojik büyüme söz konusu olacaktı, ne de neredeyse bedava olan ürettikleri mal ve hizmet insanlığın yaşamsal düzeydeki günlük hayata girmiş olacaktı. Demek ki bu bir paradoks konusudur.

Asıl önemlisi G20’de sözü edilen “şeffaflık” konusu ise vergiden ziyade küresel çapta karaparanın önüne geçilmesidir. Yani daha “ahlaklı” bir dünya sloganının muhatapları karaparaya ve yasadışı yollara başvuranlardır.

2015 rakamlarına göre yaklaşık 30 trilyon USD kadar bir tutar Panama gibi yerlerde işlem görmüştür. Dünyada işlem gören paranın 1/3’ü bu yolla çalıştırılıyor. Bu yolla her yıl dünyaya 7 trilyon dolarlık mal ve hizmet ilavesi sağlanıyor ki bu dünya mal ve hizmet piyasasının yarısına eşit görülmektedir. Bu ekonomik büyümenin de bir yoludur.

Bahse konu servet küçümsenemeyecek büyüklüktedir ve bu paraya hükmeden bazı küresel güçler, “Devlet nedir ve kimin içindir?” diye sormaktadırlar. Demek ki bu sorular küresel yönetim anlayışına da alternatif haldeler. Bu husus yüzyılımızda sürekli tartışılacak başka bir konudur.

Panama meşhur edildi ama aslında çoğu okyanus adalarında olmak üzere dünyada 34 kadar yer bu tarz çalışmalara imkan sağlamaktadır. En meşhur offshore beldesi İngiliz Virgin Adalarıdır. Cayman’ı da iyi bilenler vardır. Böyle yerlerde 1.000 USD ile bir posta kutusu şirketi kurmak mümkün olabilmekte ve işlerin yürütülmesi için 500 USD’lık bir vekalet ile trilyonlarla oynanabilmektedir. Servet yöneten aracı şirketler yolu ile paranın veya işin asıl sahibi saklanabilmektedir.

İşte sistemleştirilmesi gereken husus budur. “Kaynağı ne?” sorusunun cevaplanmadığı birşey kalmamalıdır. Daha “ahlaklı, eşit, hakkaniyetli” bir dünya için insanlığa “gizlilik” değil, “açıklık” gereklidir. Eğer konu her kim ve hangi kisveyle olursa olsun, rüşvetçilerin, hırsızların, dolandırıcıların işlerini örtmek için ise savaşın bu kısmı önemlidir. (Ama bir devlet başkanı bu işin içindeyse elbette konuyu vergi imiş gibi göstermeyi önemsetecektir.) Unutulmasın, bu listede adı geçenlerden bazıları vergi nimettir diyebilecek türden devlet adamlarıdır. Aslında Panama’da hesap adı geçen şahsiyetlere bakılırsa konunun ilerleme şekli de daha iyi anlaşılmış olacaktır. Panama Belgeleri konusunu doğru okumamız gerekmektedir.

Herşeyin ama insanlık için olan herşeyin “kararında” olması iyidir. Elbette vergi kararında olmalıdır. Ancak iyi biliyoruz ki; ahlaksızlığın, kaçakçılığın, hırsızlığın ve insanları sömürmenin bir karar çizgisi olmaz, tamamen engellenmelidir. Çünkü suçtur. Eğer suçlular içimizde dolaşıyorsa bugün offshore hesabına, yarın başka yola başvururlar.

(Görsel: Flickr, Orban Lòpez Cruz)