Ukrayna-Rusya Savaşının Durum Değerlendirmesi (G100)

Ukrayna ve Rusya arasındaki savaşın “harekât hedefleri” yönüyle takibini belli bir formatta güncelleyerek sürdüreceğimi ifade etmiştim. En son yayımlanandan sonra bu 24 Mayıs – 3 Haziran 2022’yi kapsayan G100 (100 Gün) raporudur. Belli periyodlarla hazırlanan rapor, analitik bilgileriyle, savaşa hem ayrıntıyla hem bütün şeklinde bakarak sunmasıyla, yaşanacaklarla ilgi hususları açıklar mahiyette olmasıyla, doğru, isabetli ve gerekli bilgileri içermesiyle alanında tektir. Raporda önemli sorular ve önemli cevaplar var. Bu rapor, Türkiye’nin savaşa dönük dünyaya açık tek raporudur.

1. GELİŞMELER

Bir askeri uzman olarak size bu raporlarımda sahayı etraflıca analiz ederek anlattım. Taktik ve operatif süreçler, lojistik, istihbarat ve insan kaynağı ile görülen sonuçlar, Ukrayna’ya verilen silahların özellikleri ve neden onların seçildiği, ateş gücü mukayeseleri, şehir savaşlarının seyri, Kiev, Chernihiv, Sumy, Kharkiv bölgelerinden Rusların neden çekildikleri, Odessa açığında Rus kruvazörü Moskva’nın nasıl batırıldığı, bir hava hakimiyetinin olmadığı savaşta neden Rusların çok başarılı hava taarruzları yapamadığını, Rusları kullandığı hipersonik mühimmatları, seçilen hedefleri, tahkimatları, nehir geçişlerini, sahadaki motivasyonu… 

Kısaca özetleyelim:

• 11 Eylül 2014, Kırım ve Donbas’ın işgali, DPR (Donetsk Halk Cumhuriyeti) ve LPR (Luhansk Halk Cumhuriyeti) tarif edildi;
• 17 Aralık 2021 Rusya’nın NATO konusunda ABD’ye sunduğu NATO 1997 sınırlarına çekilsin şeklindeki anlaşma taslağı;
• 22 Şubat 2022, DUMA’da Donbas bölgesinin bağımsızlığının tanınması;
• NATO ve ABD’nin, Rusya’nın taleplerini reddetmesi;
• 24 Şubat 2022, Putin’in konuşması ve savaş ilanı, böylelikle Ukrayna Harekatı’nın başlatılması, siyasi hedef NATO’nun kesinlikle dışarıda tutulması, askeri hedef Donbas’ın kurtarılması;
• 25 Mart 2022, Rusya Savunma Bakan Yardımcısı Rudskoy’un Özel Operasyon’un 2. Safhasının başladığının ilanı;
• Rusya’nın önemli sayılabilecek kazanımları, 4 Mart’ta Kherson, 21 Nisan’da Mariupol ve son olarak 22 Mayıs’ta Severodonetsk bölgesinde ağır muharebeler var. (Şehir düştü şeklinde açıklama geldi ancak son saatlerde Ukrayna birliklerinin bazı mahalleleri geri aldığı haberleri de var, konuyu ilgili bölümde irdeledim.)
• Zelensky Ukrayna’nın yüzde 20’sinin işgal altında olduğunu ifade etti.
• Mayıs 2022 son gününde mevcut durum, Rus birlikleri Donbas’ta Kramatorsk istikametinde ilerlemek istiyor. 

Gelinen noktayı şöyle ifade edelim: Yakında “Özel Operasyon 2” bitecek ve Rusya’ya göre Donbas kurtarılmış olacak; Kırım için stratejik olan Mariupol ve Kherson alınmış idi; Rusya’nın siyasi ve askeri hedefleri elde edilmiş olacak; şimdi sırada ne var?

Soru: Rusya, Ukrayna’da Özel Operasyon’un 3. Safhasına başlar mı ve hedefi ne olur? İngiltere Savunma Bakanlığı’na göre 2 hafta sonra Luhansk bölgesinin Rusların eline geçmesi muhtemel. Eğer Luhansk tamamen Rusların eline geçince Rusya harekâtı yavaşlatır mı? Halen Zelensky, Ruslar, Donbas ve Kırım’dan çıkmadıkça masaya gelmeyeceğini ifade ediyor. O halde savaşın devamı Ruslardan çok Ukraynalılar için verilecek bir karara bakıyor.

Ancak ilginç bir gelişme oldu, Dünya Ekonomik Forumu, Davos’ta duayen diplomat Henry Kissinger, bir şekilde, Ruslara istediğini verin ve bu işi bitirin dedi. Aslında “bir bilen” olan Kissinger bu çıkışını ABD’ye karşı yaptı, Zelensky’ye değil.

Diyelim Vladimir Putin yirmi gün öncesinde kendi Savunma Bakanlığı’na, “yavaşlayın, tempoyu düşürün” dedi. Putin’in ordusu, “Özel Operasyon” dedikleri bu 100 günlük muharebeler sonrasında, 2014’ten bu yana elinde tuttuğu Kırım ve Donbas’taki arazi parçalarına ilave olarak, Donetsk ve Luhansk bölgesinde biraz daha ilerlemiş ve Mariupol ile Kherson’u zapt etmiş olacak. Ama sonuç sadece bu değil, Volodymyr Zelensky’in seçimle Cumhurbaşkanı olduğu Ukrayna’da, geriye kalan ne olacak? Bütünüyle yıkılmış ve harabeye dönmüş bir ülke olacak. Bu şartlarda Zelensky enkazı tek başına kaldıramaz, Avrupa Birliği, G7 ülkeleri ve esas ülke ABD desteği ile birlikte çaba sarf edecek. Kaç yıl, ne kadar masraf olacak? Egemenlik para ile ölçülmez; ancak bu operasyona başlanan 24 Şubat itibariyle hesaplayın, bugünün sonuçlarını kıyaslayarak söyleyin. Ukrayna’nın egemenliği ABD’de veya AB’de olunca mı işler rayına girecek? Ukrayna’ya kesin borç yükü ne olacak? Şimdiden ABD elli milyar, G7 on milyar ve AB iki milyar dolar harcadı, silah, mühimmat, kamu çalışanlarına maaşlar, yaşamsal temel ürünlerin ithalatı, vs. Dışarıya çıkan Ukraynalı nüfus milyonları buldu, çocukların hafızalarına kazındı bu travma…

Davos’ta Henry Kissinger tarafından da dile getirildi. Ukrayna Hükümeti ve onun bu yola girmesi için çabalayan ABD’li ve AB’li düşünce kuruluşlarının temsilcileri tarafından (medyada yazılanlara bakarak rahatça söyleyebiliyoruz,) Kissinger’ın öne attığı düşünce kesin olarak reddedilmektedir. 

G100’e kadarki süreci gözden geçirelim:

24 Şubat’tan bu yana sizlere sunduğum yukarıdaki ayrıntılı akış şemalarında sürecin ne şekilde geliştiği görülebilmektedir. ABD, G7 ve AB ülkeleri ile NATO altyapısı ve çok yönlü desteği ile Ukrayna direnişini sürdürmektedir. Son haftalara bakılırsa, Rusya’nın harekatta sanki pek acelesi yok gibi görüntü vermesi dikkat çekmektedir.

2. BATI’NIN YARDIMLARI

a. Maddi:

ABD son bir silah yardımı paketi daha açıkladı. Özellikle acil ortaya çıkan Donbas’taki harekata etki edeceği düşüncesiyle ABD Ukrayna’ya 105 mm’lik M777 obüs topları vermişti. Bunun sayısını artırmaktadır. ABD topçuların kullandığı radarları da bu pakete eklemektedir, bir de Mı-17 helikopterleri vermektedir. Şimdi de M142 HIMARS verme kararı ortaya çıkmıştır. Bu sistemlerin önemini sahaya intikal ettiğinde göreceğiz.  Son verilecek askeri paket 700 milyon dolarlık olacaktır.

Ayrıca ABD’nin Ukrayna’ya MQ-1C SİHA vereceğine dair de bir proje vardır. Bunu şöyle önemsemeliyiz, sistem sadece bir SİHA değildir, ABD ve NATO’nun C4ISR sistem ve altyapısı ile de entegredir. Bu sistem paketine bir bütün halinde bakılmalıdır.

İngiltere de benzer biçimde Ukrayna’ya M270 MRLS, Polonya ise KRAB sistemi verecektir. 

Başlarda hatırlanacaktır, Batının verdiği silahlar uçaksavar Stinger ve tank-savar Javelin gibi güdümlü füzelerden müteşekkildi, bu da devam ediyor. Silah sistemleri giderek sofistike olmakta ve menzilleri artmaktadır.

Batı’nın yardımları öne çıkan konudur. Savaşı Ukrayna yapıyor olsa da dengeyi sağlamak amacıyla Batı’nın desteği çok yüksek değerlerdedir. ABD yardımları 50 milyar doları geçmektedir. Ukrayna’ya şimdiye dek G7 10 milyar, AB ise 2 milyar dolar yardımda bulundu. Bu yardımların büyük kısmı Ukrayna’ya, bir kısmı da Doğu Avrupa’daki NATO güçlerinin harcamalarına yapılmaktadır. 

Savaşın başından bu yana NATO’nun Doğu Avrupa’daki varlığı 5 kat artmış durumdadır.

b. Stratejik

Önceki rapordaki gibidir.

Batı’nın yardımları şunun için önemlidir, savaş bu sayede uzar mı, çeşitli çevrelerce sorusu sürekli sorulmaktadır. Ancak Ukrayna’nın başka türlü savaşması da mümkün olmamaktadır. Basit tabirle, Zelensky “taşıma suyla” daha ne kadar dayanacak, söylediği gibi Donbas ve Kırım’ı kurtarabilecek mi, hep birlikte göreceğiz.

c. Operatif

ABD, Ukrayna’nın Rusya ile savaşına gerçek zamanlı şekilde kesintisiz Komuta, Kontrol, Kompüter, Muhabere, İstihbarat, Keşif ve Gözetleme (C4ISR) desteği vermektedir. 

ABD Ukrayna’nın savaşı kazanmasına Siber Savaş desteği vermektedir.

3. ANALİZ (G100) 

Dönem Analizi (24 Mayıs – 3 Haziran 2022)

Analitik verileri ana hatlarıyla EK-A’dan inceleyebilirsiniz.

Bu veriler ışığında aşağıdaki tablo ise EK-B’dedir.

Çıkarılan sonuçlar şunlardır:

• ABD ve Ortakları, Rusya’ya baskı artırılmalı, şeklinde düşünmektedir. Halen ABD ve Ortakları zaman yönetiminde daha avantajlılar. Son dönemde politikalarının ve Ukrayna’ya verdikleri desteğin etkili olduğunu gördüler ve daha da etkili olmak için çaba içine girdiler. Ancak küresel sorunlar baş gösterir oldu: Tahıl ve enerji sorunları, tüketim mallarına olan ihtiyacın artması, tedarik zincirlerindeki sorunlar, gibi. Bütün bunlar ABD’nin ekonomisinin, buna bağlı diğer kalkınmış ülke ekonomilerinin daralmalarına ve enflasyonla mücadele amaçlı faiz artırımlarına neden olmaktadır. Küresel sorunlara rağmen Batı tarafı, Ukrayna’ya desteğini (sofistike silahlar ve diğer maddi katkılar) giderek artırmaktadır. 
• Rusya’nın (Putin) durumu stabil hale geldi. Yaptırımlar ve sahadaki yavaş ilerleme görünür sonuçlardır, ancak yarattığı etki Batı’nın tahmininden azdır. Halen Putin, Ukrayna’ya verilen desteği engelleyecek yolu bulamıyor. Putin, Pasifik’te varlık göstererek ABD’nin dikkatini başka alanlara çekmek istemektedir. Putin, Rusya olmadan küresel meselelerde çözüm olamaz, fikrini kabul ettirecek faaliyetler içindedir. Putin’in imdadına küresel ekonomik daralma ve kıtlık gibi meseleler yetişti, şimdi bu konulara dayalı yeni stratejik planlar yapmaya başladı. Bu husus önemli, son 20 gündür görüldüğü üzere, bu savaşın uzamasını Putin de ister oldu, zira ABD ekonomisi olumsuz etkilenmeye başladı, Kasım’da ABD ara seçimleri olacak ve zararlı çıkan Zelensky liderliğindeki Ukrayna halkı oluyor. Ukrayna’da Putin’in planı, Donbas ve Kırım bölgeleriyle sınırlıdır. Bu hedefe birkaç hafta sonra eriştiğinde, Ukrayna’yı tekrar masaya çekmek olacaktır. Burada ne diyecek? Ver Kırım ve Donbas’ı, buna göre anlaşalım, ABD’den sana fayda gelmez, olacaktır.
• Zelensky ülke liderliğinde kendini ispat etti. Ancak ülkede durum kritik seviyededir. ABD başta, Batı’dan alınan askeri ve mali yardımlarla ayakta kalmaktadır, bu yönden isteklerinin önemli kısmının karşılandığı görülmektedir. Alınan yardım paketlerinin tutarları giderek artmaktadır. Bunlar bir yerde teşvik manasına gelmektedir. Özellikle ABD ve İngiltere savaşın kısa sürede sonuçlanmasından yana olmayabilir. Rusya, Kırım ve Donbas’tan çıkmadıkça ABD ve Ortaklarının Zelensky’e destekleri sürecektir. Zelensky de kendi lehine olan gelişmelere bakarak, Rusya’nın ülkesinden çıkması hedefini öne çıkarmış ve bu durum yapılması beklenen görüşmelere etki etmektedir. Durum böyle geliştiğinden savaşın süresi uzamakta ve Ukrayna’nın daha çok yıprandığı görülmektedir. Burada ortaya çıkan durum ise Ukrayna’ya ağır silahların ve daha hassas istihbarat desteğinin verilmesi, Enformasyon Savaşı ve Siber Savaş gereği Rusya’ya yapılan ataklardır. Önceki rapordan ayrılan husus, bu yıkımın daha fazla sürmesinin Ukrayna’yı daha fazla çıkmaza soktuğu anlayışının yavaş yavaş Kiev’de de anlaşılmaya başlandığı ve bu gerçeği işaret edercesine, Kissinger gibi birinin hatırlatmada bulunmasıdır.

Bu sonuçları da içerecek şeklide bir karar grafiği incelemesi yapalım:

Yukarıdaki grafik liderlerin cayma durumlarını ve kararlarını göstermektedir. Bunun anlamı aynı zamanda barışa veya ateşkese yaklaşmalarını da ifade eder. 

Bakılırsa: 

• Putin, operatif yönden Ukrayna meselesinin uzamasından sorun duymadığı bir evrededir. Küresel meseleleri kullanabilecek imkanının olması ve Donbas’taki ilerlemesi ile beraber Putin durumunu düzeltmeye yakındır.
• Zelensky, Rusya ordusu ülkesinden çıkmadıkça Putin ile anlaşmaz görünüyor, aldığı destekler teşvik edici, ancak ülkesinin geleceği hakkında karamsarlıkları yeni yeni başlamış olabilir.
• Batı dünyası Ukrayna’ya tarihin en büyük desteğini veriyor! Burada son dönemde ortaya çıkan konu ise küresel ekonomik, gıda, tedarik sorunlarıdır. Kasım’daki ABD ara seçimlerine doğru ne gibi değişiklikler olacak, görülecektir.

• Putin’in Seçenekleri

Putin’in dört seçeneği: 

• (Uzlaşma) Ukrayna ile barış masasına oturabilir. Putin masaya Kırım ve Donbas’ı Ukrayna’ya vermeksizin bir anlaşmaya yanaşma sinyalleri vermektedir. Bu durum harekatın süresini etkilemektedir. 
• (Sorunu yayma) Putin’in Moskova’sında yaptırımlara rağmen halkın ve devlet sisteminin şu anda sorun yokmuş izlenimi vermesi dikkat çekicidir. NATO’nun son İsveç ve Finlandiya hamleleri daha öne çıkan hususlar olmaktadır. Bu durum Arktik Bölgeyi öne çıkarmaktadır. Arktik Bölgenin önemi Putin kadar Çin Devlet Başkanı Xi Jinping’i de ilgilendirmektedir. Dolayısıyla NATO’nun İsveç ve Finlandiya ile genişlemesi hamlesine bağlı Rusya, Çin ile bir anlaşmayla küresel hamlede bulunabilir. Nitekim Çin ve Rusya, Tayvan açıklarında ve Japon Denizi’nde askeri tatbikatlar yapmaktadır.
• (İnatlaşma) Ukrayna sınırları içinde daha da sertleşecek ve tüm kaynaklarını kullanarak Kiev’e ilerlemeyi hedefleyebilir, ABD ve Ortaklarının sınırlarında suikastlar ve provokasyonlar yapmaya yeltenebilir, caydırmak için taktik nükleer silah kullanmayı dahi düşünebilir. 
• (Gemileri yakma) Doğu Avrupa’yı savaş alalına çevirecek, NATO ile karşı karşıya gelmeyi göze alacak, bu noktaya geldiğinde Kitle İmha Silahları’nı (KİS) depolarından çıkaracak adımları atarak, sonu belli olmayan şartlara doğru ilerleyebilir.

Bu dört seçenekten size hangisi mümkün görülüyor? Putin, birinci ve ikinci seçenek üzerine gelişme gösteren adımları atmaktadır. 

4. RUSYA-UKRAYNA OPERATİF KONVANSİYONEL SAVAŞ

Operatif seviyededir. Rusya bu savaşa “Özel Operasyon” adını vermiştir. Rusya tarafına göre İkinci Safha sürmektedir. Ayrıntılar aşağıdadır:

a. Donbas ve İzium Bölgesi

Düşünceme göre Rusya ilk defa operatif savaşın gereklerini Popasna saldırısı ile gösterdi. Bu kuşatma manevrası çemberin içinde tuttuğu önemli savunma direncine sahip Severodonetsk’te Ukrayna birliklerinin imhasını sağlayacak operasyondur.

Popasna’dan sonra Lypove ve Vrublvka’ya doğru çemberi kapatan Rus birlikleri, sahada direnen Ukrayna birliklerine yoğun ateş gücüyle de karşılık vermektedir. Bu bölgede Rusya topçu ateşini arttırdığı gibi roket taarruzlarını da artırmıştır. Lysychansk doğusunda direnmek adına sulak araziye yaslanan Ukrayna birlikleri esas olarak Severedonets istikametinden değil güneyinden kuşatılmaktadır ki bu onları imha edecek bir operasyon şeklinde gelişmektedir.

Severedonets Ruslar tarafından alındı şeklinde haberler gelmişti. Daha sonradan direnen Ukrayna birlikleri tekrar şehrin bazı yerlerinde mevzilendiler. Her ne kadar burada yeni ve kıyasıya bir şehir savaşı yaşanacak gibi değerlendirilse de esasen buradaki birlikler ve siviller ikinci Mariupol vakası yaşayacağa benziyor. Çünkü arkaları çevriliyor ve henüz buna bir önlem oluşturacak bir Ukrayna hamlesi görülmedi.

Ruslar Lyman yakınlarında Brusivka, Shchurove kasabalarını ele geçirdiler. Buradan Svyatohirsk istikametinde ilerliyorlar.

Izium bölgesinden güney-batıya doğru Ruslar ağır da olsa ilerlemektedir.

b. Kharkiv Bölgesi

Rusya, Kharkiv kuzeyinde Prudyanka mevkiindeki sınır bölgesini elinde tutuyor. Ternovo bölgesindeki cepte ilerleme imkânı arayan Ukrayna kuvvetlerinin direnişi devam ediyor. Ruslar buraya sınırdan içeriye Rubizhne istikametine bir birlik kaydırarak durumu kontrol edebildi. Şu an bölgede muharebeler stabil.

c. Kherson Bölgesi

Rus güçleri çok yavaş biçimde Vysokopilya ve Davyidiv istikametlerinde kuzey-batı istikametinde ilerliyor. Bölge sulaktır ve dikkatli hareket etmelerinin nedeni budur.

d. Zaporizhzhia Bölgesi

Rus birliklerince roket, top ve küçük çaplı taarruzlar oluyor. Amaçları Dnipro istikametini emniyete almaktır. Rus ve Ukrayna birliklerinin Zaporizhzhia’daki faaliyetleri bu dönemde arttı. Marinka ve Vuhledar arasında Rus birlikleri, Novomykhaillvka bölgesindeki birkaç küçük kasaba ve köyü ele geçiren bir dizi saldırı başlattı.

e. Odessa Bölgesi

Dönem sakin geçti. Birkaç kez bölgedeki özel hedefler seyir füzesi ile vuruldu.

f. Mariupol Bölgesi

Rusya Mariupol’un kontrolünü tamamlamıştır. 

g. Moldova Sınırı

Gerilim yaşanmadı.

h. Lviv 

Askeri noktalara hava taarruzları oldu. Birkaç kez bölgedeki özel hedefler seyir füzesi ile vuruldu.

i. Kiev

Askeri noktalara hava taarruzları oldu.

j. Hava Gücü

Rusya Hava Unsurları (uçak ve helikopter) harekât bölgelerinde günde yaklaşık 250 sorti uçmaktadır. Ayrıca füzelerle havadan etki sağlanmaktadır. Özellikle Karadeniz’den gemi ve denizaltılardan atılan Kalibr füze taarruzları ülke çapında etki sağlamaktadır.

Rus uçakları Donbas bölgesine yoğun saldırılar düzenlemektedir.

Füze taarruzları ile özellikle Ukrayna’ya getirilen Batı malzeme istasyonları vurulmaya çalışılmaktadır.

k. Deniz Gücü (Karadeniz)

Odessa’da Rus ablukası devam ediyor. Rus Karadeniz Filosu, Batı Karadeniz’de Odesa’ya giriş ve çıkışları engellemek ve Ukrayna genelinde kritik Ukrayna altyapısına karşı seyir füzesi saldırıları düzenlemek için aktif olmaya devam ediyor.

• 6 adet Denizaltı: Kilo Sınıfı
• 5 adet Firkateyn: 2 adet Krivak ve 3 adet Grigorovich Sınıfı
• 20 adet Korvet: 3 adet Bykov, 4 adet Buyan-M, 6 adet Grisha, 2 adet Dergach ve 5 adet Tarantul Sınıfı
• 9 adet Mayın Arama: 3 adet Alexndrit, 5 adet Natya ve 1 adet Gorya Sınıfı
• 19 adet Amfibi: Çeşitli Sınıf

l. Hedefler

Rus ordusunun Ukrayna’da uçak ve füzelerle vurduğu veya vurabileceği hedef kategorileri şunlar olabilir: Tren istasyonları; tüm hava ve deniz limanları; lojistik altyapı noktaları, tesisleri ve köprüler; enerji hatları ve istasyonları; silah/mühimmat depoları ve fabrikaları; komuta kontrol merkezleri; hava savunma sistemleri.

m. Kayıplar

Ukrayna’da 100 Günde Ortalama Günlük Rusya Kaybı (Minimum-Maksimum Adet):

• Asker: 279-301
• Tank: 10-12
• ZPT: 24-33
• ÇNRA: 1.5-2
• Uçak: 1.5-2
• Helikopter: 1-2
• Güdümlü füze: 0.8-1
• Deniz vasıtası/gemi: 0.08-0.1
• Diğer araç/yakıt tankı: 16-21

(24 Şubat – 25 Mart ila 4 Mayıs – 3 Haziran arası zayiat fazla.)

5. RUSYA-UKRAYNA MUHAREBE ŞARTLARI VE BAŞARI MUKAYESESİ 

Genel olarak önceki raporlarda olduğu gibidir. 

6. ÖNE ÇIKAN DİĞER SAVAŞ TÜRLERİ VE BEKLENENLER 

a. Küresel Ekonomik Savaş

ABD lehine, Rusya aleyhine gelişmektedir. 

b. Küresel Enformasyon Savaşı

Ukrayna ve onu destekleyen ABD ile Ortaklarının lehine gelişmektedir. 6 Nisan sonrasında Enformasyon Savaşı baskısı daha da arttı.

c. Stratejik Seviyeli Savaş

Genel manada önceki raporlarda olduğu gibidir. 

Dönem bakımından öne çıkan hususlar Ukrayna’daki savaşın önüne geçmiş gözükmektedir. Bunlar NATO’nun genişlemesi ve uzun süreli ve derin etki yapabilecek potansiyeli olan küresel sorunların belirleyici olmaya başlaması. Somut olarak ekonomik daralma ve yükselen enflasyon, buna ilave olarak, tahıl ve enerji krizi konuları var. 

Buradaki sorunların büyümesinin temelinde ise Çin’in gizliden gizliye sürdürdüğü politikalar (kendisi açısından tedbirler denebilir) bulunmaktadır. Tam da bu noktada ABD, Pasifik’te hamleler yapma ihtiyacı duymuştur. İlk olarak Tayvan konusu hatırlanmıştır. İkinci konu ise Hint-Pasifik açısından önemli olan QUAD Liderler Zirvesinin yapılmasıdır.

Stratejik konular kıtlık, enerji ve tedarik zincirlerindeki bozulmanın fiyatları yükseltmesidir.

Bugün bu jeopolitik konular olumsuz yönde gelişiyor ve Zelensky’nin bunlarla ilgisi neredeyse yok denecek düzeyde az. Zelensky haliyle Kırım ve Donbas’ı geri istiyor, savaşıyor ve kazanarak hedefine ulaşmak istiyor. Ancak küresel dikkatler jeopolitik yönden ciddi ve başka alanlara kaydı bile. Bu durumda mukayese yapmaya bile kaçınıyor insan, hayatını savaşırken kaybedenler ile sanayileşmiş ülkelerin ekonomilerinin daralmaya başlamasını aynı terazide mi tartacağız? Ne kadar zor, değil mi? Rusya, Ukrayna’yı NATO’ya girmesin diye savaştı. Ancak bugün yine NATO’nun genişlemesinde İsveç ve Finlandiya konusu konuşuluyor, dolayısıyla Arktik Bölge konuları öne çıkıyor. O halde büyük güçler tarafından küresel çapta jeopolitik zemin arayışı sürerken, Zelensky kendini bu fonksiyon içinde nasıl bulabilecek? Hatırlatayım, savaş önümüzdeki sonbahara ve kışa uzarsa, Ukrayna’ya yaşamsal olan o enerjiyi ve tahılı kim verecek? Daha dün gördüm, bazı yörelerdeki benzin istasyonlarında yakıt satışı durmuştu.

Ruslar, Ukrayna cephesinde çok silah sistemi kaybettiler, mühimmat harcadılar. Savaş devam ederse sürdürülebilirlik tartışmaları yapacağız. Ruslar harcadıklarının yerine yenilerini koymak zorundalar, hem de bir üst versiyon olarak. Çünkü savaş yeni başladı, daha küresel ölçekli bir savaş veya güç gösterisi için caydırıcı olmak zorunda. Peki bu durumda gerekli işlemcileri, yarı iletkenleri ve bazı metalleri nereden tedarik edecekler? ABD yolları kapattı, başlıca açık kapı ise Çin. Bundan böyle daha sıkı bir biçimde Çin ve Rusya el ele verecek ise bundan Çin’in çıkarı ne olacak? Nükleer kapasitesi ABD’ninkinden bir nebze üstte olan Rusya, bir Çin-ABD Pasifik geriliminde, Çin tarafını mı tutacak? Neden olmasın? O halde Ukrayna savaşının nelere mal olduğu açık… Ukraynalılar savaştan çıkınca evlerini tamirle uğraşırlarken, Ruslar daha fazla ve yeni nesil silah üretme işiyle meşgul olacak. Küresel çapta, zaten silah üretim seviyeleri çok üstte, 3-5 yıl sonra düşünebiliyor musunuz, şimdikinin bile en az yüzde 10 mertebesinde daha fazlası olacak. Bunun yeni bir gerilim ve tırmanma olasılığı konusu olduğunu şimdiden bilmemiz gerekmektedir.

Savaş başlayıp giden bir çizgide gelişmedi, baştan itibaren hatalarla ve müdahalelerle şekillendirildi. Rus ordusu beklenen gücü ve beceriyi gösteremedi. Rusya’nın kapasitesi vardı da mı sahada gücünü gösteremedi, yoksa bir kâğıttan kaplan mıydı? Rus ordusunun kırılganlıkları ortaya çıktı, savaş şekli ise her zamanki gibi yıkıcı sürdü. Geri çekilme, yeniden hedef belirleme, durgun bir süre, yeniden ilerleme gibi safhalar yaşandı. Ateşkes arayışları, birden diplomasinin kesilmesi söz konusu oldu. ABD’nin desteğinin analitik açıklamalarına bakarak görünen-örtülü unsurlarla sahnede yer aldığı hamleler yaşandı. Rusya bu müdahalelere karşı bir retorik geliştirmenin ötesine geçemedi. Propaganda hep önemli oldu. Dünya kamuoylarına sanal senaryolar işlendi. Bu sanal etkilere başlı diplomasi kurgusu geliştirildi. Ukrayna’da başarısız olsun diye Batı dünyasınca tertip edilen yaptırım, stratejik tecrit ve bunun Moskova sokaklarına etkisi izlendi.  Savaştaki cepheler, ekonomi ve liderlerin niyetlerindeki değişimler sürekli izlenen konu başlıkları oldu. 

Diyelim 2022’de ABD ekonomisi yüzde 5, Rusya yüzde 15, Ukrayna ekonomisi ise (sanki öyle olacakmış gibi rakamlarla ifade edilmek suretiyle) yüzde 45 küçüldü gösterilecek. Ne olacak? Para basılır ilgililere verilir, enflasyon artar, bir süre sonra regüle edilir, piyasalar daraltılır, sonra yeni ürün yelpazeleriyle her şey değiştirilir, büyükler küçük, küçükler büyük oluverir. Ukrayna halkı evlerine döner, liderler yaşlanır, seçimler olur, değişir bazı şeyler…

Ne yaptık biz şimdi? Kime yarandık? Ancak mesele bu işte, Birinci ve İkinci Dünya Savaşları için de benzer bakış tarzınızı olmalıdır; onlarla ifade edilecek zaman sonrasında, örneğin 2035-2050 arasında insanlığın göreceği şimdikinden farklı yeni-normaller olacaktır. Yapılan muharebeler için yazılan kitaplar, ölenlerin anıları ve zafer bayramları yine olacaktır. Yeni-normaller ise yaşanacaklarla ilgilidir, işte bugün bu hazırlığı görmeden geçenler olacaktır. Kissinger bu durumu esasen iyi düşünür… 

d. Post-Ukrayna

Eğer sosyo-ekonomik değişiklikleri de eklersek, dünyayı Post-Ukrayna olarak göreceğimiz zorlu dönemler bekliyor. Post-Ukrayna’yı 2049’a kadar yaşayacağız (Büyük Gençleşme). Çin 2027’de askeri kapasite yönüyle küresel amaçlar için hazır olacak. O halde Post-Ukrayna’da 2022-2027 çok kötü geçecek gibi görünmektedir. 

Post-Ukrayna kapsamında küresel meseleler belirginleşiyor: Silahlanma zaten var, dolar, gıda, enerji, teknolojik maddeler (örneğin yarı iletkenler çipler), bazı elementler silah olarak kullanılıyor. Bugün uluslararası sistem ve Birleşmiş Milletler, açlık/kıtlık konusunda ne savaşan taraflara (Ukrayna-Rusya) söz geçirebiliyor ne de fiyatları yüksek tutmak isteyen küresel tahıl şirketlerine.

e. Siber Savaş

Önceki raporlarda olduğu gibidir.

f. Hibrit Savaş

Önceki raporlarda olduğu gibidir.

g. Uzun Savaş

Joe Biden sürekli tekrarlıyor: Uzun Savaş!

7. DİĞER GELİŞMELER 

Dönem içindeki gelişmeler şunlardır:

• 8 Haziran’da Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov Türkiye’ye gelecek. Görüşülecek konulardan birisi de BM, Ukrayna, Rusya ve Türkiye ile ortak Karadeniz’den Tahıl Sevkiyatı konusu olacak.
• Rusya Pasifik’te askeri tatbikat gerçekleştirdi.
• Kuzey Kore bölgede 8 füze denemesi yaptı.
• BM Uluslararası Göç Örgütü’ne (IOM) göre: Ukrayna içinde yerinden edilmiş kişilerin toplam sayısı 7,7 milyona ulaştı, 5 milyondan fazla mülteci ve en az 233.000 üçüncü bölge vatandaşı komşu ülkelerde sınırın ötesinde güvenlik aramaktadır. [https://www.iom.int/news/iom-appeals-usd-514-million-support-ukraine-response]

8. GENEL DEĞERLENDİRME

Sonuçları şöyle özetleyebilirim:

• Putin operasyonel olarak Donbas ve Kırım’ı kendine bağlayarak barışa gitmek istiyor, stratejik manada NATO’nun etkisini azaltmanın çabası içindedir. 
• Zelensky ise harekatın ilk ayından itibaren topraklarının tamamına sahip olmaktan söz etmektedir, Kırım ve Donbas’ı geri istemektedir. 
• Bugüne dek, harekâtın bitmesini ABD ve Ortakları tarafından istenmiyor diye düşünürken, son dönemin küresel gelişmelerine bakıldığında, Rusya da operasyonun uzamasını isteyen taraf konumuna gelmiş gözükmektedir. İşte bu durum Ukrayna’yı oldukça olumsuz etkilemeye devam etmektedir, Zelensky’nin yavaş yavaş tavır değişikliğine gidip gitmeyeceği gözlenmelidir. 
• Halen kalıcı ateşkes ve barış amaçlı girişimlerde bir ilerleme olması yönünde somut bir gösterge yoktur. 
• Esasen Batı’nın sürdürdüğü Ekonomik, Enformasyon, Politik ve Hibrit Savaşın ve Ukrayna’ya verilen yeni silahların barışı bir süre daha ötelediği anlamı çıkarılabilir. 
• Rusya’nın İkinci Safha olarak işaret ettiği “Özel Operasyon”u içinde Donbas ve Kırım’da ilerlemesini en azından Haziran ayının tamamını da geçirecek yavaşlıkta seyrettiği gözlenmektedir. Haziran sonlarına doğru Luhansk Oblastı Rusya tarafından kontrol edilecektir. Kherson su kaynakları Kırım’ın ihtiyaçlarını destekleyecek şekildedir. Rusya’nın ele geçirdiği yüzde 20’lik Ukrayna toprakları tarım alanı olarak çok önemlidir, hatta liman bölgeleri de düşünülürse, Ukrayna bu arazi kesimini kaybederse, önemli bir zenginlikten mahrum kalacaktır.
• NATO’nun genişlemesi (İsveç ve Finlandiya), küresel ve Hint-Pasifik meselelerinin daha fazla gündeme gelmesi sıradan bir husus değildir. Ukrayna konusunun, asıl küresel rekabet ve gerilimlerle ilişkisinde hangi noktasında yer aldığını kanıtlar mahiyettedir. Dolayısıyla yakın gelecekte ABD-Çin rekabetine dayalı temel sorunları daha fazla konuşacağımız bir evreye girmiş bulunmaktayız, şimdiden savaşta öncelikler “küreselleşmiş” durumdadır. Buradan nereye evrileceği ve gerilimlerin nerelere sıçrayacağının belirsizlikleri devam etmektedir. Putin, bu sürece göre pozisyonunu belirleyecek gözükmektedir.

NOT: Fikri mülkiyet hakları gereği bu bilgileri referans vererek kullanabilirsiniz.

Gürsel Tokmakoğlu

Ek-A

Analitik Veriler

(Elde edilmesi istenen belirlenmiş parametrelere göre hedef seviyesi ve hissedilme süresi yönleriyle belirlenen değer ile şu anki seviye ifade edilir.)

I. ABD’nin ve ortaklarının cayması: 

1. Rusya’nın yaptırımlara direnmesi (%70 seviyede ve 1 yıldan fazla hissedilirse) 
   1. Şu anki seviye %10
2. Çin’in Rusya’ya açıkça desteğini artırması (%50 seviyede) 
   1. Şu anki seviye %15
3. Çin’in küresel ticaretini yavaşlatan etkisinin atması (%20 seviyede, kritik)
   1. Şu anki seviye %5
4. NATO’nun savaşa etkisinin zayıflaması (%80 seviyede)
   1. Şu anki seviye %1
5. Avrupa’da enerji sorununun artması (%60 seviyede ve 6 ay hissedilirse) 
   1. Şu anki seviye %20
6. Nükleer Savaş riskinin aşırı artması (%30 seviyede, hassas) 
   1. Şu anki seviye %1
7. Biden’ın politikasının geçersiz kalması (%80 seviyede ve 1 yıldan fazla hissedilirse)
   1. Şu anki seviye %1
8. Küresel gıda krizinin yükselmesi (%50 seviyede ve 1 yıldan fazla hissedilirse)
   1. Şu anki seviye %20
9. Küresel tedarik zincirlerinin kesilmesi (%30 seviyede ve 1 yıldan fazla hissedilirse)
   1. Şu anki seviye %10
10. ABD ekonomisinde daralmanın artması (%10 seviyede, kritik)
    1. Şu anki seviye %2

II.Putin’in cayması:

1. Sosyo-Ekonomik ve Teknolojik yaptırımların baskısı (%70 seviyede ve 6 ay artan şiddette hissedilirse) 
   1. Şu anki seviye %50
2. Sosyo-Politik ve Medya yaptırımların baskısı (%70 seviyede ve 6 ay artan şiddette hissedilirse)
   1. Şu anki seviye %45
3. Ukrayna’nın direnmesinin artması (%50 seviyede ve 6 ay artan şiddette hissedilirse) 
   1. Şu anki seviye %30
4. Rusya’nın içerisindeki güç odaklarından tepkilerin artması (%50 seviyede ve 6 ay artan şiddette hissedilirse)
   1. Şu anki seviye %10
5. Harekatın istenen şekilde gitmemesi (%90 seviyede ve 4 ay artan şiddette hissedilirse)
   1. Şu anki seviye %65
6. Rus ordusunun sorunlarının derinleşmesi (%90 seviyede ve 4 ay artan şiddette hissedilirse)
   1. Şu anki seviye %70
7. Putin’in politikalarının geçersiz kalması (%50 seviyede ve 4 ay artan şiddette hissedilirse)
   1. Şu anki seviye %30
8. ABD’nin Siber Savaş baskısının artması (%50 seviyede ve 1 yıl artan şiddette hissedilirse)
   1. Şu anki seviye %40
9. Putin’in asıl savaşını başlatma zamanı için kaygılanma derecesindeki artış (%50 seviyede)
   1. Şu anki seviye %25
10. Putin’in Özel Operasyon planında çıkmaza girilmesi (%50 seviyede ve 4 ay artan şiddette hissedilirse)
    1. Şu anki seviye %25
11. Putin’in psikolojik durum göstergesi (%50 seviyede)
    1. Şu anki seviye %25

III. Zelensky’nin cayması: 

1. Rusya’nın baskısı (%50 seviyede ve 6 ay artan şiddette hissedilirse) 
   1. Şu anki seviye %30
2. Halkın zor şartlara itilmesi (%50 seviyede ve 6 ay artan şiddette hissedilirse) 
   1. Şu anki seviye %35
3. Ukrayna altyapısının çökmesi (%60 seviyede ve 6 ay artan şiddette hissedilirse)
   1. Şu anki seviye %40
4. Ukrayna kaynaklarının Rusya kontrolüne geçmesi (%60 seviyede ve 6 ay artan şiddette hissedilirse)
   1. Şu anki seviye %25
5. Ordunun desteğini kesmesi (%80 seviyede ve 6 ay artan şiddette hissedilirse) 
   1. Şu anki seviye %5
6. Kiev’de yönetimin değişmesi (%30 seviyede) 
   1. Şu anki seviye %1
7. ABD ve ortaklarının aktif politik desteğini kesmesi (%10 seviyede ve 1 ay hissedilirse)
   1. Şu anki seviye %1
8. Zelensky’nin politikasının geçersiz kalması (%50 seviyede ve 6 ay artan şiddette hissedilirse)
   1. Şu anki seviye %1
9. Mariupol’un Rusya kontrolüne geçmesi (%40 seviyede)
   1. Şu anki seviye %40 (Bitti)
10. Dış askeri yardımın Rusya’yı ülkeden çıkarmaya yetmemesi (%80 seviyede ve 6 ay artan şiddette hissedilirse) 
    1. Şu anki seviye %40
11. Teknoloji ve istihbarat desteğinin Rusya’yı ülkeden çıkarmaya yetmemesi (%60 seviyede ve 6 ay artan şiddette hissedilirse)
    1. Şu anki seviye %10
12. Milislerin desteğinin kesilmesi (%60 seviyede ve 6 ay artan şiddette hissedilirse) 
    1. Şu anki seviye %1
13. Donbas direnişinin kaybedilmesi (%80 seviyede) 
    1. Şu anki seviye %45
14. Askeri birlikler bulundukları bölgeleri tutamazlarsa ve ağır zayiat alırlarsa (%80 seviyede ve 6 ay artan şiddette hissedilirse)
    1. Şu anki seviye %20
15. Deniz bağlantısının kesilmesi (%50 seviyede)
    1. Şu anki seviye %48
16. Hava Üstünlüğünün kaybedilmesi (%30 seviyede)
    1. Şu anki seviye %25
17. Ülke topraklarının 1/3’nün istilası (%40 seviyede) 
    1. Şu anki seviye %15
18. Moral ve motivasyonun kaybolması (%70 seviyede en az 6 ay artan şiddette hissedilirse)
    1. Şu anki seviye %8

Ek-B

TABLO: