Yeni Küresel Düzen Nasıl Yönetilir?

Teşviklerin Yönetilmesi

Eğitim ve reformlara dayalı teşvikler en öncelikli konular arasında gelmektedir. Her bir ülke ve toplum için gerekli olan eğitim programları detaylı şekilde hazırlanmalı ve teknolojik gereçlerle sistem işletilmelidir. Mesele insan olma bilincine dönük görülebilir ama yanılgı olmasın, üretimi doğru düzgün bir yapı ile geliştirecek olursak ve buna dayalı bir eğitim sistemini başarıyla işletirsek insanlık için daha yararlı sonuçlar alınabilir. Çünkü şartlar giderek teknolojileri ve yeni üretim sistemlerini gerekli kılıyor. Buna dönük uygun insan gücünün hazırlanması gerekmektedir.

Dünya nüfusu yaşlanmaktadır. Buna bağlı olarak sağlık ve ekonomik şartlar bir yük konumuna gelmektedir. Teşviklerin bir bölümü bu sorunlu sahaya yönelmektedir. Diyeceksiniz ki, bizim ülkemizde durum farklıdır. Ama küresel sistemde sonuç öyle değil. Eğer örneğin Amerika’da bu tarz bir sorun var ve Amerika bütçesini buna göre düzenliyorsa, bilin ki işin ucu sizin ülkenizde tüketeceğiniz bir emtianın fiyatına kadar yansıyacaktır. Dolayısıyla o tür ülkelerdeki sorunlar aynı zamanda, dolaylı bile olsa sizin de sorununuz gibi cebinize ulaşacaktır. Belli ülkelerdeki teşviklerin hazırlanmasındaki hassasiyetlerde maliyetlerin kime nasıl yansıtılacağı hususu bu nedenle önemlidir.

Amerika son dönemde çok belirgin şekilde bilimsel ve teknolojik alanlardaki bilgisini üretime aktarabilecek projeleriyle ilerleme kaydetmiştir. Halen teknoloji ile iş yapan şirketler önemli teşviklerle bu değişimi hızlandırmaya gayret ediyorlar. Peki, bunun getireceği değişimlerle ülkenizdeki değişimi öngörebiliyor musunuz?

Öte yandan Çin dünya dengeleri için önemli bir ülkedir. Her birine konut yapılmakta, yaşam şartları geliştirilmektedir. Kalkınma planlarında bazı muafiyetler vardır ve bunlar gün geçtikçe artmaktadır. Ayrıca Çinliler dünyanın her yerindeki şirketlerde çalışmakta ve üretim ile fiyatları değiştirmektedirler. Her bir Çinli öğrencinin donanarak piyasada rol alması demek diğer ülkelerdeki dengelere etki edecek demektir. Bu önlenemeyeceği gibi teşvik edilmektedir. Bütün bunların uzaydan gelen bir para ile değil dünyadaki ekonomik büyüklüklerle çözüldüğünü bilmeliyiz. Küresel dengeler Çin nüfusu ile etkileniyorsa bunun size yansımasındaki hızı takip etmek şarttır.

Haliyle kadınların işgücüne katılımları ile ilgili çeşitli uluslararası programlar sürdürülmekte ve teşvikler sunulmaktadır. Bütün bunlarla ilgili değişimler de süreçleri etkilemektedir.

Son olarak, genel sağlık konularındaki teşviklerle ilgili bir kaç cümle söylemeye geldi. İnsanların (şimdilik) nüfusu artıyor ve ömürleri de uzuyor. Sağlık yatırımları, ki bunların içinde yeni tıbbi teknoloji ve kimyasal tedavi yöntemleri dahi vardır, tümüyle çok büyük gelişmeler için önemli bütçeler harcanması söz konusu olmaktadır.

Doğrudan Çözümleyici Bir Sistemin İnşası

Hükümetlerin görevi belirli standartları koymak, piyasaların düzenli çalışması için uygun bir zemini hazırlamak ve denetimi yürütmektir. Bazı ülkelerde yatırımcılar doğrudan katılım sağlayabilmekte ve küresel piyasalarda etkinlik gösterebilmektedirler. Bazı ülkelerde ise düzenlemeler yeterli şekilde oluşturulamadığından küresel sermaye hareketleri için sadece girilip-çıkılan arka sokaklar gibi bir yapıda kalınmaktadır. Önemli olan entegrasyon, şeffaflık ve kontrol edilebilirliktir. Bu ilkelerle yapılar kurulmalı ve işletilmelidir.

Çoğalan ve kentlere akın eden bir nüfus hareketini ve yaşlılıkta geçirilecek süreçleri düşünürsek, ulaştırma, haberleşme, konut, sağlık ve eğitim alanlarında altyapıların sürekli yenilenmesi gerektiği konusu aşikardır. Bu alanlarda akıllı tasarımları hizmete girmesine bağlı kalarak yenilemelerin yönetilmesi ihtiyacı ortaya çıkmaktadır.

Eski alışkanlıklarla devlet tahvilleri ile modernizasyon programlarını yürütebilmek artık mümkün görülmemektedir. Kaynak yaratmak için küresel sistemlerle birlikte proje üretmek gerekmektedir. Bu itibarla sorunlu saha projeleri, kalkınma projeleri, piyasa hareketlerini geliştirici projeler bir bütün halinde yürütülebilir. Örneğin bunların içinde çevre ve yenilenebilir enerji projeleri öncelikli olabilir. Her bir projenin üniversitelerle ve ar-ge istasyonları ile işbirliği sağlanmalıdır.

Kimyasalların, nano teknolojinin ve genetik ilerlemelerin paralelinde gıda ve çevre konularında belirgin hassasiyetler ortaya çıkmış görülmektedir. Küresel piyasalar açık alanlar ararlar ve oralarda çok çabuk hareket ederek bu tarz üretimlerde inisiyatifi lehlerinde kullanmayı isterler. Hükümetlerin ve yerel yetkililerin belli standartlarda çalışma programlarını yönetebilmeleri gerekir. Zafiyet alanları devasa sorunları davet edeceğinden gelecek nesillerin ödeyebileceği faturaların ortaya konmasının önüne geçilmelidir.

Çoğu hükümet için bütçe bir iken bazılarında değişik bütçeler bulunabilmektedir. Belli avantajları belli zümrelerin elinde tutan fonlar belki hızlı hareket etmeyi sağlayabilir ama küresel güçlerin etkin olduğu alanlarda kazanç-kayıp riskleri çok iyi hesaplanmalıdır. Şeffaflık ve ileri demokratik adımların tam atıldığı alanlarda halkın tümü ile bilinçli bir şekilde tüm kayaklara sahip çıkması demek aynı zamanda olacak her şeyin sorumluluğunu da üslenebilmek demektir. Belli zafiyetlerin oluştuğu “kayırılmış” fonların işletildiği sistemlerde bu tür sorumluluk paylaşımları belli vesayetler ortaya çıkartır. Yönetim zafiyetleri olarak karşımıza çıkabilir.

Amerika istediği zaman para basabilir veya piyasadan istediği miktardaki parayı geri çekebilir. Değişik coğrafyalardaki hükümetlerin bu gerçeğe göre pozisyon olmaları önemlidir. Politikaların üretilmesindeki zorluklar kapsayıcı olmalıdır; meydana gelebilecek piyasa bolluğunun ve daralmasının iyi değerlendirilmesi gerekmektedir. Örneğin para bolluğu zamanı yapılacak yatırımlarda eğitim, teknoloji üretimi, uzun vadeli yatırımların güvenceye alınması gibi bazı temel işlevler öne çıkarılmalıdır. Darlıkta sıkıntıya düşmemek için bunla önemlidir.

Yüksek vergi oranları gelişmeyi güçleştirmektedir. Hükümetleri düşük vergi oranları ile işletilir bir ekonomi yaratmaları maharettir.

Bilgi Verimliliğinin Yaygınlaştırılması

Bilgi Çağının getirilerini günlük yaşamda fazlasıyla hissediyoruz. E-ticaretin, akıllı el cihazlarımızdaki aplikasyanların getirdikleri, bürokrasinin zorluklarının çeşitli yazılımlarla ve servislerle azaltılması, ulaştırma ve haberleşmenin her türlü bilgiyi bir çırpıda önümüze serivermesi, üretime yeni bir boyut katabilecek robotların kendi aralarında konuşabiliyor olmaları, her türlü emtianın bütün veri tabanının içinde yazılı olması ve bununla birlikte talebe yönelik üretim ve tüketimin geliştirilebiliyor olması, gibi bir çok güncel konu bizleri Big Data konusuna çekmektedir.

Her türlü hizmet ve alışkanlık şekli değişim içindedir. Meslekler ve yaşama katkıları bağlamında önemleri dahi değişmektedir. Savunma-güvenlik, sağlık-sosyal, eğitim-öğretim, ekonomi-finans, ulaştırma-iletişim, sanayi-ticaret, enerji-verimlilik, üretim-tüketim, kalite-standart süreçleri, ödeme-borçlanma gibi konular her boyutuyla yeniden inşa edilmektedir.

Bu değişimde iki tür görüş öne çıkmaktadır. İlki, bütün bu değişim bilginin kıskanılması ile yürütülürse eksiklikler ve yanlış yönlendirmelerle gelişecektir. İkincisi, Big Data veya buna hükmedebilenler bizi daha kolay yönetir olacaklarından bilgi saklanmalıdır veya kaçırılmalıdır. Bu gibi düşüncelerin bir orta yolu bulunmalıdır. Bu orta yoldaki argümanlar verimliliğe ve insan ile çevrenin gelişmesine bağlı yönetilmelidir.

Küresel yönetimde inisiyatif her bilim ve teknolojiyi her türlü boyutu ile yönlendirenin elindedir. Diğerleri bu inisiyatifin politikasına tabidir. Bilim ve teknoloji için yapılacak her türlü yatırım bundan dolayı önemlidir.

Ülkede Durum

Bütün bunların sonunda, ülkemizde durum nedir, diye sormadan geçemeyeceğim. Elbette bir şeyler yapılıyor. Ama değişik coğrafyalarla belli karşılaştırmaları yapınca inanın süreçten pek emin olamıyorum. Daha iyi olma potansiyeli varken bunun değerlendirilmesi tamamen tüm toplumca istekli olmaya bağlı bir konudur.

Teknolojiye ve tüketime dönük olan hammaddeyi üretmekten bile aciz olduğumuzu, bu tür hammaddeyi yurtdışından almak zorunda kaldığımızı biliyoruz. Örneğin en çok kullanılan çeliğin ve alüminyumun belli türlerini dışarıdan alıyoruz. Uluslararası piyasada ürün bazında ifade edebileceğimiz standartlar yeterli değil. Finans sistemimiz küresel piyasalarda yatırımcıları gereği gibi çekemiyor. Küresel ticarette belirleyici değiliz. Çok belirgin konulara değiniyorum. Bunlar olmadıkça neyi ileri taşıyacağız ki? Ortada halen yapısal bir çok konu gecikmeden gerçekleştirilmeyi bekliyor. Tercihler yapılırken sürekli ilerisi düşünülmelidir.

Benim açımdan şu veya bu partinin, şu veya bu yöneticinin önemi yok; önemli olan sağlam hükümetler, bürokrasi ve liderler olması ve belirtilen konulara ne şekilde çözüm getireceklerinin ikna edici şekilde uygulanmasıdır. Acaba geleceğin sorunları için başarı şansımız nedir? Ben buna bakıyorum. Günü kurtarmaya dönük, vasıfsızlık ve tembellik üreten türden işlere hiç bakmıyorum.

Bir diğer konu da düşünce alanında olacak. Yerküreye ve tüm boyutlarıyla gerçekleşen bu gelişmelere hangi açılardan bakıldığıdır. Maalesef yeterince ileri bakamadığımızı, hatta bazı alanlarda gerilere baktığımızı düşünmekteyim. Üstelik elimizdeki modern araç gerecin üretilmesi, pazarlanması, kullanılması, yenilenmesi gibi küresel süreçleri iyi biliyoruz. Buna rağmen dünyada olup biten her şeyi inkar eden bir üslupla konuşmayı ve basit çıkarları savunmak amacıyla hayali bir takım konuların üretilmesini hayretle karşılıyorum. Neden çalışıp üretmekten kaçıyoruz ve buna mazeret üretmek için temel değerlerimizi kişisel çıkarlarımıza alet ediyoruz?

Sonuç

Bu dört başlık, insana odaklanmak, teşviklerin yönetilmesi, doğrudan çözümleyici bir sistemin inşası, bilgi verimliliğinin yaygınlaştırılması, bizleri ideal bir sisteme kavuşturmayacaktır. Ancak zamanın gerekliliklerini takip edebilmek ve geri kalmamak için önemli olacaktır. En önemlisi sorumluluk sahibi olmanın gereğini yapabilmektir.

[1] McKinsey Global Institute, Richard Dobbs, James Manyika, Jonathan Woetzel, No Ordinary Disruption, The Four Global Forces Breaking All the Trends, Public Affairs, Amazon, Barnes & Noble, May 2015.