Stratejik Kasırgada Biliş Seviyeli Sistemlerle Kaosun Yönetilebilmesi

21 Haziran 2022
Okuyucu

Stratejiyi bilmek ile Dördüncü Sanayi Devrimi’nin etkisini yan yana koyarak, bugünün meselelerinin üstesinden ne şekilde gelinebilir, size bu konunun anahtarını vereceğim. Bu makalede Stratejik Kasırga, Post-Ukrayna, Kaos Yönetimi, Biliş Sistematiği, Çözümcü Bilinç, Yeni-Ortaçağ (Neomedievalizm) gibi çok özel başlıklar işlenecektir.

STRATEJİK KASIRGA

Stratejistler gelecekte neler yaşanabileceğinin senaryoları üzerinde çalışırlar. Politik-vizyon konusunda da benzer çalışmalar yapılır. 

Öte yandan yaşam bütün olup-biteni kendi içinde olağanlaştırır, sıradışı gerçekleşenleri bile. 

Sıradışı olaylar sahada şok etkisi yapmalı, öyle değil mi? Nasıl sistemlerde şok emiciler varsa küresel düzende de yaşama monte edilen bazı imkanlar bu şokları emerler. Bir de bakarsınız ki bu anormal gelişmeler normalmiş gibi bir izlenim verirler. 

Ancak, bugünlerde yaşananlar gibi, öyle kritik evreler olur ki, stratejistlerin ihtimal dahilinde gördükleri de olsalar, peşi sıra ve daha çokçası kontrolsüz şekilde, devasa olaylar yaşamın üstüne çığ gibi yıkılırlar.

Buna “stratejik kasırga” diyelim. Kasırga vurmaya devam ediyor. Peki, ne yapmalı?

Ukrayna-Rusya Savaşı başladı, beraberinde birçok bölgesel ve küresel etkili olasılık kendiliğinden devreye girdi, gerçekleşmesi çok zor düşünülenler bile kolayca kabul edilir, sindirilir haline dönüşür. 

Özellikle Kuzey Kore, Tayvan, Orta Doğu, İran, Afganistan, Hint-Pasifik alanlarında potansiyel birçok kritik konu beslenmekteydi, ama günlük yaşamda bizler bunları birer haber dinler gibi dinledik. Savaş olduysa, savaş işimize gücümüze pek etki etmediyse, görmezden dahi gelebildik.

Örneğin, Amerika Birleşik Devletleri’nin Büyük Stratejisi ve küresel askeri varlıklarını biliyorduk. Çin’in gelişimini izliyorduk. Küresel Isınma konuşmalarını dinliyorduk. NATO’nun genişlemesinden haberdardık.

Ancak Ukrayna-Rusya Savaşı başladı, birden dünya ısınıverdi. Daha sert sözleri işitir olduk, propaganda ve siber tehditler etkili oluverdi, daha hızlı üretimler ve silahlanma kampanyaları başlatıldı…

Post-Ukrayna’da bu kaotik şartlara dayanıklı olanlar ilerleyecektir.

Bütün bunlar kontrol edilmeden gerçekleşiyor ise bu çok tehlikelidir.

Ancak İkinci Dünya Savaşı sonrasında stratejik kasırgalara hazırlıklı olma koşulları ve imkanları gelişti. Buna Dördüncü Sanayi Devrimi imkanları destek sağladı. Bugün bu imkanları hangi güçler veya ülkeler kullanabiliyor, onlar avantajlıdır, pek çok kampanyanın mimarları da onlardır, hiç şüpheniz olmasın.

Stratejik kasırga dünyada bazı kritik yerleri fazlasıyla etkiler ve bazı olaylar birden öne geçer. Ülkeler stratejik hazırlık, dayanıklılık, karşı koyma ve sabırla sınanırlar. 

KAOSUN YÖNETİMİ FİKRİ

İnsanlar ve İnsancılar isimli 2011’de basılmış bir kitabımda (İz Yayınları, sayfa 227) “Kavramlar Tarihi Yöntemi”konusunu aşağıdaki şekil üzerinden açıklamadım. 

Bu şekilde görüldüğü üzerinde insanın doğal seyrine bir insancı etkisi anlatımı var. Şimdiki konumuz bu değil elbette. Stratejik bakışla inceleyin: İlk basamakta geçmişe şamil doğal etkiler ve beklenmeyen etkiler var bir de bazı olaylar belli etkilerle gelişiyor ve insanlar bunlarla ilgileniyorlar. Şimdiki kesitte belli oluşumlar veya gerçekleşmeler var. Bu durum tespiti açısından önemlidir ancak gelişmelerin geçmişini iyi tespit edebildiysek şimdinin tarifi doğru olur. Gelecekte ise şimdinin tespit edilen oluşumlarının ileriye doğru seyrini projeksiyonla açıklayabilirsiniz. Bu bize öngörü kesitini verir. Eğer geçmişi kaybetmediyseniz ve şimdiki hali isabetle işaret ettiyseniz geleceğin öngörüsünü de sağlıklı yapabilirsiniz. 

Kaosun yönetilmesinde ben bu temel grafiği kullanıyorum. Ancak eski tarihlerde o beklenmeyen ve doğal etkiler diye işaret ettiğim konuları hesaplayamazken, Dördüncü Sanayi Devrimi’nin imkanlarıyla, şimdi ve bundan sonraki simülasyonlarla açıklamalarımız daha belirgin bir yapı oluşturuyor. İşte size burada bahsetmek istediğim asıl husus.

Bir diğer girdim ise şöyle olacak: Elimizde olması gereken veri setleri ve simülasyonlar var, bunları kullanacağız. Bir de insanların yaşamasını istediğiniz ama onların kaotik olarak bilmesini istediğiniz şartları hazırlama durumunuz olacak. Buna “kaosu oluşturmak” diyelim. (Benim kitabımdaki “insancı” olarak işaret ettiğim öznenin vasfı burada devrededir.) Eğer kapasiteniz bir kaotik ortamı meydana getiriyor ise bunun da verileri sizde olacaktır. Hepsini birleştirirseniz işte size bir yönetme sistematiği. Zor mu? Zorluk bu verileri işlemek ve gelişmiş makinelerle, yani kuantum teknolojisiyle yapabilmek. Bilinen sistemlerle alınan verimlilik ile kuantumunki elbette çok fark edecektir. Zorluk bu teknolojik durumdadır. Ancak yine de elinizde kapasitesi iyi sistemler var ise yöntemi budur, buradan devam edelim.

Klasik stratejik teorileri konuşanlar var. Bunlar bu Dördüncü Sanayi Devrimi esnasında ve Kuantum Çağı konuşuluyorken, olacak işler değil. 

Söylediğim kritik nokta şu: Kaosu yönetmek

Bu nasıl bir bilinçle gerçekleşir? 

Bir savaş var ve her yerden başka başka sesler yükselmeye başlayınca, işte bu kritik şartlarda soruyorlar; ABD, Çin, Rusya, İngiltere, vs. ne yapmak istiyor? 

İşe yarar bir cevap verebilmek için eğer, “küresel kaotik çözüm” fikriniz olmaz ise anlaşamayız! Bu “çözümcü bilinç” nasıl oluşuyor, sistematiği var. 

ÇÖZÜMCÜ BİLİNÇ

Aşağıdaki grafik anlatımdan alttan üste doğru takip edelim. Askeri birlikler, silah sistemleri, koordinasyon ve işbirliği, komuta ve kontrol usulleri en alttadır. Bunun üzerine gelişen şartlara bağlı, dijital teknolojilerle beraber, iletişimde, bilgisayar teknolojilerinde, işleme kapasitesinde, kodlamalarda büyük bir gayret göstermek gerekmektedir. Bunlar yeni ve devasa tesisler ile binlerce uzmanın istihdamını gerektiren kurumsal konulardır. Peşinden küresel kor sistem yönetimini eksiksiz gerçekleştirebilmek gerekir.  Bu basamaklarda kentrilyon mertebesinde alınan bilgi ve verinin entegrasyonla işe yarar halde olgunlaştırılması gerekmektedir. Yeni nesil silahlarla ve birliklerle kapasite bundan böyle; bir basamak daha ileri giderek seçme ve isabetle etki gösterme imkanını kazandırmıştır.

Geldik otonom veya yarı otonom makinelerin geliştiği füzyon ve zekâ kapasitesinin sistemleştirilmesine. Yapay Zekâ, Nesnelerin İnterneti, Makine Öğrenimi, Bulutlar ve Bloklar işte bu safhada kullanılan unsurlardır.

Giderek gelişmiş teknolojilerdeki çok az ülkenin sahip olduğu imkanlara geldik. Kuantum zihniyeti burada alanı etkiler oluyor. Çok boyutluluk, çoklu etkileşim, makine öğreniminin bu biçimde çeşitlendirilmesi ve makineden makineye bilgi transferinin otomasyonla gerçekleşmesi bunu gelişmiş bir algoritma ile sağlanabilmesi mümkün olabilmektedir. Bu seviyede, makineler bilinçle ve muhakeme kabiliyetiyle seçim yapabilir hale dönüşmektedir.

Eğer bunları yapamazsanız kaosu nasıl yönetebilirsiniz ki? Stratejik Fırtına ile nasıl başedebilirsiniz ki? Bu şartlarda rakiplerinize nasıl güç gösterisinde bulunabilirsiniz ki? İşte bu soruların cevabı olan noktada bir “biliş”kapasitesinden söz edilebilir.

YENİ-ORTAÇAĞ 

Görüyorum ki, strateji bilmeyenler bile sıradan görüşleriyle bizlere haberleri okur gibi açıklama yapıyorlar. Aslında onların bir işlevi var: Bizim günümüzü normalleştiriyorlar ve tabii bizi uyutuyorlar. O halde önce içimizdeki gereksiz sesleri kapatalım. Vizyon sahibi stratejik kapasitesi olan kimseleri bulalım. Her şeyi hemen çözmek gerekmiyor, bize sağlam-doğru önlemler ve açılımlar gerekiyor. Elbette çok çalışacağız…

Stratejik öngörüyü merak edeniniz vardır. İşte Yeni-Ortaçağ bunun ortamını anlatıyor. 

Öteden beri tekrarlıyorum, Neomedievalizm diye önemli bir konu var diyorum. Bu çağda, insanlığın bu döneminde işte bu ortamda başarılı olmak söz konusudur. Post-Ukrayna dönemine giriyoruz, eğer Yeni-Ortaçağcı (neomedieval) uygulamaları göremiyorsak stratejik kasırgadan nasıl çıkacağız? Fikri olan var mı?

Yeni-Ortaçağ ortamında bir kesim var (kitabımda insancı dediğim) kaosu yönetebilecek imkanlara sahip ve bunu yapabiliyor; diğer kesim var (insanlar dediğim) kaosu stratejik kasırgaların etkisiyle yaşıyor.

Stratejik kasırgalar Ukrayna-Rusya Savaşı ile daha belirginleşti, bunu işaret etmiştim. Yazının ana görselindeki haritaya bakın, basit bir harita, daha önceleri buna benzer çok görsel yapıp size sundum, işte bura küresel bir kaotik şartlara savrulmaktayız, süresi uzun yıllar alacak ve Joe Biden buna “Uzun Savaş” diyor. Uzun Savaş daha önce Barack Obama döneminde zikredildi, Donald Trump buna “Sonu Gelmeyen Savaş” dedi, Biden tekrar Uzun Savaşa döndü. İşte bu Uzun Savaş insanları Yeni-Ortaçağ şartlarına tam olarak geçirecek, bilmiş olun! 

Ne oldu, size her şey normalmiş gibi geliyor değil mi? İşte yeni-normalleriniz bunlar ve bunu kolaylaştıranlarınız devrede. Size bir sır vereyim: Öne çıkarılan insanların konuşmalarına bakın, ne kadar derin ve ne kadar ileri diye. Eğer sığlık ve kısa vadeli bahsedilen konular öne çıkarılıyor ise bir daha o insanlardan uzak durun, çünkü sizi kör etmekle görevli biridir.

NOT: Fikri mülkiyet hakları gereği bu bilgileri referans vererek kullanabilirsiniz.

Gürsel Tokmakoğlu

Politika 'ın son yazıları

80 views

Yerelde Yapısalcılık

Bir olaya bakış yöntemimde felsefe ve tarih olmaz ise ben bunu oldukça eksik görürüm. Hemen herkesin siyaset, seçim, belediye, vs. konuştuğu noktada ben, bu işte temel felsefe ve asıl stratejik açıklama nerede diye arıyorum. Dolayısıyla felsefi yaklaşım ve stratejik bakış tarzı siyaset üstüdür. Benim açıklamalarım bu noktada değerlidir; mevcut yapılanlar gibi değil, başka türlü tartışmaları kapsamaktadır. Açıkça yazayım: Kim kazanacak, iktidar veya muhalefet ne yapacak, türü ifadelerle değil; imar neye göre olmalı, altyapı ve üstyapı nasıl planlanmalı, ülke ekonomisine uyumluluk ne şekilde sağlanmalı, kanunlar ne içerikte olmalı, gibi piramidin üstündeki meseleler önemlidir.
126 views

Emperyalizm

Bugünün anlayışı, küresel imkanlar içinde sahip olunan alanları artırmak ve güçlenmek, değer üretimi rekabetinde gerilerde kalmamak fikri üzerinedir. Ruslar gibi sürekli “kahrolsun emperyalizm” diyeceğinize, “ben hangi değeri üretebiliyorum, hangi büyük pazarda kaça satıyorum,” diye bakın isterim. Bugün ülkeler bazında ABD, İngiltere, Çin, Japonya, Güney Kore, birlik bazında Avrupa Birliği, küresel şirketler bazında sürekli sayısı artan ve yenilik üretenler, esasen bunlar değerleri zorluyorlar ve muhatap alınıyorlar. Daha fazla muhatap alınabilmek için yapılması gerekenler belli! Olan şu: Muhatap alınanların ve değer üreticilerinin daha fazla yayılması fikri!..
137 views

Doku Bozumu

Bu makale Ortadoğu'da kangren olan meseleleri stratejik düzlemde incelemektedir. Mevcut dokuyu bozan yapay düşünceler ile gerçekte olanlar arasındaki farkı bütün çıplaklığıyla dile getirmektedir. Halen bölgede savaş, çatışma, suç, terör, işgal, soykırım, gibi pek çok olumsuzluk yaşanmaktadır. Uluslararası sistem bu olup bitene çare bulamamaktadır. Suriye, Irak, Lübnan, Yemen, Libya, gibi ülkelerin halkları harap ve bitap düşmüş durumdadırlar.
193 views

Devlet-dışı Aktörler

Burada gayet karmaşık, iç içe geçen ve masum insanların istismarına dönük olayları ihtiva eden, bütün gayrimeşru faaliyetleri, politikaları, planları ve operasyonları, terörizmden tutunuz, vekalet savaşlarına, buradan iç savaşlara, gri bölge operasyonlarına, meşru görünse de esasen çıkara hizmet edenlere, meşru siyaset yapmak ve bunu geliştirmek varken, siyaset alanını anti-demokratik yöntemlerle daraltanlara kadar, birçok durumu kısaca da olsa açıklama imkânımız oldu. Meşruluk ile gayrimeşruluk arasındaki perdeyi görmek veya belirlemek çok çok önemlidir. Ben de sizler de hep birlikte bu dünyada birer aktörüz, tıpkı devletler, hükümetler, liderler, şirketler, gibi. Politika, insana has bir yetenek, işlev ve özelliktir. Meşruiyet dahilinde kalabilmek çok önemlidir. İnsanlar, istikrar, barış ve esenlik içinde yaşamayı, gelişmeyi, evlatlarını refah ve güven içinde yetiştirmeyi istemektedir.
127 views

ABD ile Yeni Bir Sayfa mı?

Geleceğe bakıyoruz, öyle değil mi? Mesela NATO’nun genişlemesi yönüyle İsveç’e onay verildi, bunun karşısında F-16 modernizasyonu gerçekleşecek. Hatta şimdiden aradaki başka tıkanıklıkların giderilmesi açısından olumlu açıklamalar yapılıyor, kamuoylarına bilgiler veriliyor, bunların bir anlamı olmalı.
DÖNBAŞA

Okumadan Geçme