Ukrayna-Rusya Savaşının Durum Değerlendirmesi (G60)

Ukrayna ve Rusya arasındaki savaşın “harekât hedefleri” yönüyle takibini belli bir formatta güncelleyerek sürdüreceğimi ifade etmiştim. En son yayımlanandan sonra bu 14-24 Nisan 2022’yi kapsayan G60 raporu şeklinde, beşinci rapordur. Bu 10’ar günlük periyodlarla hazırlanan rapor, analitik bilgileriyle, savaşa hem ayrıntıyla hem bütün şeklinde bakarak sunmasıyla, yaşanacaklarla ilgi hususları açıklar mahiyette olmasıyla, doğru, isabetli ve gerekli bilgileri içermesiyle alanında tektir. Raporda önemli sorular ve önemli cevaplar var.

Gelişmeler

G50’ye kadarki süreci önceki raporlarda görmüştük. Bu periyottaki (G60) süreci gözden geçirelim:

G (24 Şubat) gününden G60 (24 Nisan) gününe kadar ana hatlarıyla savaşta yaşananlar bu akışta görülmektedir. Ukrayna ordusu, Rus ordusunu geri çekilmeye zorladı. Rus ordusu 25 Mart ve 5 Nisan tarihleri arasında Kiev, Sumy ve Chernihiv bölgelerini boşaltmaya başladı. Bunu (6-12 Nisan) yeniden tertiplenme ve belirginleştirdiği hedeflere teksif sağlama için gerekli gördü. Bundan sonra Donbass’a ve Mariupol’a yöneldi. Azak Denizi’ndeki son yerleşim yeri Mariupol’u 21 Nisan’da (G57) aldı. Kherson’dan kuzeye doğru ilerleyerek Dinyeper su havzasını kontrol etmek istiyor. Bu manada Zaporizhzhia bölgesinde harekât sınırlı da olsa devam etmektedir. Kherson’u tekrar Ukrayna’ya kaptırmamak için tedbirlerini artırmaktadır. Henüz batıya, Odessa kuzeyine doğru harekatın ilerlemesi mümkün olmamaktadır. 

Rusya tarafından 22 Nisan’da operasyonun İkinci Safhası hakkında bir açıklama geldi. Bu açıklamaya göre durum/hedef şöyle tarif edilmektedir. “Donbass ve Güney Ukrayna alınacak. Böylelikle güneyde Moldova’daki Transnistria ile bağlantı kurulacak.”

Buna göre henüz açık olmayan bazı noktalar olduğu söylenebilir. Hemen bazı çevreler bu amacı Moldova’dan Rusya’ya, Karadeniz ve Donbass’ı içine alan, Ukrayna’nın ikiye bölünmesi şeklinde değerlendirdi. Hangi aşamada bu amaç hasıl olur ve acaba bu argüman bundan sonraki barış görüşmelerini etkilemek için mi yapıldı, bunların cevapları henüz belli değil. Ama eğer bu tarif edilen arazi parçası savaşın nihai hedefi ise Rusya’nın bugünkü tablosuna bakarak söylenebilir, bu hedefin elde edilmesi mümkün görülmemektedir, çok uzun süre savaşın devamını hesaba katsak bile.

Karadeniz’de 13 Nisan’da Amiral Gemisi Moskva Kruvazörünün batması Rusya tarafında büyük üzüntü ve şaşkınlık yarattı. Batırılan kruvazörde bir Rus denizci hayatını kaybetti. Kurtarılan sayısı 396 ve 27 denizci halen kayıp. 20 Nisan’da Putin, Sarmat-ICBM ile gösteri yaptı ve Batı’yı tehdit eden cümlelerle açıklamada bulundu.

ABD Yardımları

Ukrayna’ya askeri yardım toplamı 4 milyar dolardan fazladır. 24 Şubat itibariyle bugüne kadar verilenler 3,4 milyar doları bulmuştur. Yedinci paket 800 milyon dolarlık yardımdan sonra Sekizinci Paket olarak bir 800 milyon dolarlık yardım daha onaylanmıştır. Buna ilave ABD Hazine Bakanlığı Ukrayna’ya 500 milyon dolar mali yardımda bulunmaktadır. Askeri yardımların tümüne bakarak listeleyelim:

• 1.400 adet Stinger
• 5.500 adet Javelin
• 14.000 adet anti-zırh sistemi
• 700 adet taktik sustalı SİHA
• 90 adet 155’lik Obüs top 
• 183.000 adet Obüs mermisi
• 72 adet top çeker
• 16 adet MI-17 Helikopter
• Çok sayıda tekerlekli araç
• 200 adet M-113 ZPT
• 121 adet Phoenix Ghost SİHA
• Lazer güdümlü roketler
• Puma İHA
• İnsansız kıyı savunma botu
• 4 adet karşı-havan radarı
• 2 adet gözetleme radarı
• M18A1 Claymore anti-personel mayın
• Patlayıcı (C4), engelleyici, mühimmat, mermi, malzeme, kask, gece görüş, termal, optik, lazer sistemleri ve cihazları, EOD malzemesi, NBC teçhizatı, tıbbi malzeme
• Ticari uydu görüntü hizmetleri

Savaşta Rusya’nın zayiatı fazladır. Rusya sürekli bölgeye ikmalini sürdürmektedir. Ancak savaşın sonucuna etkisi bakımından lojistik konusu belirleyici unsur olmaya devam etmektedir.

Analitik Veriler, G60 (Altıncı 10 Gün: 14–24 Nisan 2022)

(Elde edilmesi istenen belirlenmiş parametrelere göre hedef seviyesi ve hissedilme süresi yönleriyle belirlenen değer ile şu anki seviye ifade edilir.)

I. ABD’nin ve ortaklarının cayması: 

1. Rusya’nın yaptırımlara direnmesi (%70 seviyede ve 1 yıldan fazla hissedilirse) 
   1. Şu anki seviye %10
2. Çin’in Rusya’ya açıkça desteğini artırması (%50 seviyede) 
   1. Şu anki seviye %10
3. NATO’nun zayıflaması (%80 seviyede)
   1. Şu anki seviye %5
4. Avrupa’da enerji sorununun artması (%60 seviyede ve 6 ay hissedilirse) 
   1. Şu anki seviye %20
5. Nükleer Savaş riskinin aşırı artması (%30 seviyede, hassas) 
   1. Şu anki seviye %5
6. Biden’ın politikasının geçersiz kalması (%80 seviyede ve 1 yıldan fazla hissedilirse)
   1. Şu anki seviye %5
7. Küresel gıda krizinin yükselmesi (%50 seviyede ve 1 yıldan fazla hissedilirse)
   1. Şu anki seviye %5
8. Küresel tedarik zincirlerinin kesilmesi (%30 seviyede ve 1 yıldan fazla hissedilirse)
   1. Şu anki seviye %10

II.Putin’in cayması:

1. Sosyo-Ekonomik ve Teknolojik yaptırımların baskısı (%70 seviyede ve 4 ay artan şiddette hissedilirse) 
   1. Şu anki seviye %50
2. Sosyo-Politik ve Medya yaptırımların baskısı (%70 seviyede ve 4 ay artan şiddette hissedilirse)
   1. Şu anki seviye %40
3. Ukrayna’nın direnmesinin artması (%50 seviyede ve 4 ay artan şiddette hissedilirse) 
   1. Şu anki seviye %25
4. Rusya’nın içerisindeki güç odaklarından tepkilerin artması (%50 seviyede ve 3 ay artan şiddette hissedilirse)
   1. Şu anki seviye %15
5. Harekatın istenen şekilde gitmemesi (%90 seviyede ve 4 ay artan şiddette hissedilirse)
   1. Şu anki seviye %60
6. Rus ordusunun beceriksizliğinin derinleşmesi (%90 seviyede ve 4 ay artan şiddette hissedilirse)
   1. Şu anki seviye %70
7. Putin’in politikalarının geçersiz kalması (%50 seviyede ve 4 ay artan şiddette hissedilirse)
   1. Şu anki seviye %25
8. ABD’nin Siber Savaş baskısının artması (%50 seviyede ve 1 yıl artan şiddette hissedilirse)
   1. Şu anki seviye %25
9. Putin’in asıl savaşını başlatma zamanı için kaygılanma derecesindeki artış (%50 seviyede)
   1. Şu anki seviye %10
10. Putin’in Özel Operasyon planında çıkmaza girilmesi (%50 seviyede ve 4 ay artan şiddette hissedilirse)
    1. Şu anki seviye %25
11. Putin’in psikolojik durum göstergesi (%50 seviyede)
    1. Şu anki seviye %30

III. Zelensky’nin cayması: 

1. Rusya’nın baskısı (%50 seviyede ve 4 ay artan şiddette hissedilirse) 
   1. Şu anki seviye %25
2. Halkın zor şartlara itilmesi (%50 seviyede ve 4 ay artan şiddette hissedilirse) 
   1. Şu anki seviye %40
3. Ukrayna altyapısının çökmesi (%60 seviyede ve 3 ay artan şiddette hissedilirse)
   1. Şu anki seviye %40
4. Ukrayna kaynaklarının Rusya kontrolüne geçmesi (%60 seviyede ve 3 ay artan şiddette hissedilirse)
   1. Şu anki seviye %20
5. Ordunun desteğini kesmesi (%80 seviyede ve 4 ay artan şiddette hissedilirse) 
   1. Şu anki seviye %5
6. Kiev’de yönetimin değişmesi (%30 seviyede) 
   1. Şu anki seviye %1
7. ABD ve ortaklarının aktif politik desteğini kesmesi (%10 seviyede ve 1 ay hissedilirse)
   1. Şu anki seviye %1
8. Zelensky’nin politikasının geçersiz kalması (%50 seviyede ve 4 ay artan şiddette hissedilirse)
   1. Şu anki seviye %5
9. Mariupol’un Rusya kontrolüne geçmesi (%40 seviyede)
   1. Şu anki seviye %40 (Bitti)
10. Dış askeri yardımın Rusya’yı ülkeden çıkarmaya yetmemesi (%80 seviyede ve 3 ay artan şiddette hissedilirse) 
    1. Şu anki seviye %45
11. Teknoloji ve istihbarat desteğinin Rusya’yı ülkeden çıkarmaya yetmemesi (%60 seviyede ve 3 ay artan şiddette hissedilirse)
    1. Şu anki seviye %10
12. Milislerin desteğinin kesilmesi (%60 seviyede ve 3 ay artan şiddette hissedilirse) 
    1. Şu anki seviye %5
13. Donbass direnişinin kaybedilmesi (%80 seviyede) 
    1. Şu anki seviye %45
14. Askeri birlikler (özellikle 93ncü, 92ncü, 81nci, 95nci, 54ncü, 17nci, 57nci, 72nci, 1nci, 14ncü Tugaylar) bulundukları bölgeleri tutamazlarsa ve ağır zayiat alırlarsa (%80 seviyede ve 3 ay artan şiddette hissedilirse)
    1. Şu anki seviye %35
15. Deniz bağlantısının kesilmesi (%50 seviyede)
    1. Şu anki seviye %48
16. Hava Üstünlüğünün kaybedilmesi (%30 seviyede)
    1. Şu anki seviye %20
17. Ülke topraklarının 1/3’nün istilası (%40 seviyede) 
    1. Şu anki seviye %20
18. Moral ve motivasyonun kaybolması (%70 seviyede en az 6 ay artan şiddette hissedilirse)
    1. Şu anki seviye %10

Bu veriler ışığında aşağıdaki tablo elde edilmektedir. 

(Cihazlardan dolayı okuma güçlüğünü azaltmak adına bu tabloyu resim olarak da vereyim.)

Çıkarılan sonuçlar şunlardır:

• ABD ve Ortakları; Putin, psikolojik olarak kaybetti, stratejik amacına ulaşamadı, Rusya’ya baskı artırılmalı, şeklinde düşünmektedir. Halen ABD ve Ortakları zaman yönetiminde daha avantajlılar. Son dönemde politikalarının ve Ukrayna’ya verdikleri desteğin etkili olduğunu gördüler ve daha da etkili olmak için çaba içine girdiler.
• Rusya (Putin) durumu kritik. Bu durumu yaptırımların etkisi ve sahadaki yavaş ilerleme etkiledi. Ukrayna’ya verilen desteği engelleyecek yolu bulamıyor. Paradoksa girdi: ABD’ye meydan okumadan bu süreci nasıl aşacağına çözüm bulamıyor, meydan okusa neye mal olacağını çözemiyor. Putin hassas kararlar almanın sınırındaydı ve harekât planını ve idaresini değiştirdi, şimdi de hızlanmak istiyor, gücünün görülmesini bekliyor, bunlar olmayınca zorlanıyor. Putin yeni bir planı devreye koydu, Donbass ve Kırım bölgelerinde ilerlemeye öncelik verdi. Son olarak Moldova Transnistria’dan söz etmesi dikkat çekti. Mariupol’u G57’de alabildi ama sevinemedi. Moskva Kruvazörü’nün psikolojik etkisi büyük oldu.Özetle şöyle: Putin, Ukrayna’da operatif kapsamda ikinci safha hedefini ele geçirmenin yanı sıra, ABD ve Ortaklarına karşı stratejik bir hedef belirlenmeli ve bu yönde önemli kazanım sağlanmalı, şeklinde düşünmektedir.
• Zelensky ülke liderliğinde kendini ispat etti. Ülkede durum kritik seviyededir. ABD başta Batı’dan alınan askeri ve mali yardımlarla ayakta kalmaktadır, bu yönden isteklerinin önemli kısmının karşılandığı görülmektedir. Bunlar bir yerde teşvik manasına gelmektedir. Özellikle ABD ve İngiltere savaşın kısa sürede sonuçlanmasından yana olmayabilir. Zelensky’nin asıl destekçisi bu kanat, Rusya’nın daha çok yıpranmasını isteyebilir. Bu Zelensky için bir paradoks oluşturan önemli konudur. Zira ülkesi yakılıp yıkılmaktadır. Burada ortaya çıkan yeni durum ise Enformasyon Savaşı gereği yapılan ataklardır. Bu periyotta Ukrayna barış masasından çekildi.

Bu sonuçları da içerecek şeklide bir cayma grafiği incelemesi yapalım:

Yukarıdaki grafik liderlerin caymalarını özetlemektedir. Bunun anlamı aynı zamanda barışa veya ateşkese yaklaşmalarını da ifade eder. Genel olarak son 10 gün Putin ve Zelensky’nin barış yönündeki çabalardan büyük oranda ayrışmaya başladığı bir sürece girildiğini göstermektedir. Bakılırsa: 

• ABD ve Ortakları durumunu koruyorlar. Aslında son haftalardaki duruma bakılırsa (ABD ve İngiltere kaynaklı yaşandı); zamanın kendilerinin lehine olarak ve savaşın uzamasının, böylelikle Rusya’nın daha da yıpranması aşamasının sürdürülmesi göze çarpıyor. 
• Zelensky ülkesini kurtarabileceğini düşünmektedir ve mevcut şartları değerlendirmenin ötesine geçerek, barış için ancak masaya Rusya ülkeden çıkmayı kabul ederse oturabileceğini işaret etmeye başlamıştır. Ukrayna, Batı’dan destek taleplerini artırdı. Zelensky, stratejide kazandığını düşünüyor, bu kez operatif kazancı artırmak istiyor.
• Bu durum Moskova’nın kabul edemeyeceği bir argümandır ve böylelikle Lavrov açıklama yaparak, barış müzakerelerinin durduğunu işaret etmiştir. Putin gayet sinirli ve huzursuz görünmektedir. Savaşta daha fazla kaynak ve zaman kaybedilmemesi, ama hedeflerin derhal elde edilmesi açılarından mahiyetine baskısını artırmaktadır. Rusya tekrar kritik eşiğe geldi, prestij kaybı yaşıyor, savaşta hedefini değiştirdi, güçlükler bir türlü aşılamadı, muharebe şartları daha fazla sertleşti. Putin çıkış aramak yerine stratejik kazanım peşindedir.

Caydırma Gücü Mukayesesi

Başat güçlerden olan ABD ve Rusya arasında caydırıcılık yönüyle bir mukayese yapalım. Kolaylık olması açısından her ne kadar burada ABD olarak kodlasam da ABD’yi ortakları ile beraber düşünmemiz gerekmektedir. Zira ABD, Biden Doktrini’ne bağlı şekilde “İttifak ve Ortaklıklar” ile 2020’de güç bileşimini artırdı ve caydırılık kapasitesini en üste taşıdı. Biden, G7, NATO, AB ve AUKUS ile gücünü tazeledi.

ABD, konvansiyonel güç, nükleer, biyolojik ve kimyasal güç, NBC, teknoloji, askeri ve politik strateji uygulamamaları, akıllı güç uygulaması, siber-uzay uygulamaları, siber, düzensiz, gölge ve istihbarat savaşları, lojistik, komuta ve iletişim güç ve ekonomik savaş bakımlarında 3 üzerinden verilen puanlamayla toplam 45 puan alabilirken; Rusya, toplam 29 puan alabilmektedir. Rusya en bariz şekilde akıllı güç uygulamasında stratejik seviyede geridedir. Politik stratejisi, siber-uzay kabiliyetleri, lojistik, komuta ve iletişim, güçlülük bakımından ABD’ye göre geride kalmaktadır. ABD’nin ortaklarıyla beraber uyguladığı Ekonomik Savaş, Rusya’da zamanla daha kalıcı etki yapacak seviyededir.

(Bu tabloda bazı detaylar yer almıyor. Örneğin Düzensiz Savaş ile Siber Savaş bir arada ise buna Hibrit Savaş denir. Diğer yandan önemli ölçüde etkili bir Enformasyon Savaşı yapılıyor. Bu Enformasyon Savaşı’nı Siber Savaş içinde görmektesiniz. Her ne kadar Ekonomik Savaş dense de ABD resmen 2017’de kanunun çıkardığı CAATSA uygulamalarına ilave olarak ortaklarıyla hemen her alanda Rusya’nın alanını daraltan izolasyonlar uygulamaktadır…)

Rusya ve Ukrayna’yı harekât ölçüsünde mukayese edelim. Karşılaştırma operatif seviyeyi gösterdiği nedenle, bu kapsama girmeyen belli konuları ele almadım. Olması gerekenler çerçevesinde, Rusya toplam 21, buna karşılık Ukrayna toplam 18 puan alabilmektedir. Eğer Ukrayna tarafı, ABD ve ortaklarından destek almasa idi bu fark daha fazla olacaktı. Rusya, puan olarak 18 iken, Ukrayna’nın (örneğin) toplam puanı 10 kadar ve harekatın seyri buna göre daha başka olacaktı.

Ukrayna destek almasına rağmen, eğer Rusya’nın lojistik, komuta-kontrol ve iletişim, askeri ve politik uygulamaları (ondan beklendiği ölçüde) daha yüksek olsa idi sonuç yine başka gelişecek ve belki de düşünüldüğü gibi harekât birkaç günde sonuçlanacaktı.

Ancak şu an harekât yavaş ilerliyor. Arada Rusya’nın başarısızlığından dolayı yaklaşık kaybedilen bir ay gibi bir süre var. 

Bu durumun göstergesi olarak, Rusya fazla miktarda kayıp vermiştir. Vladimir Putin tarafından dahi kayıpların yüksek olduğu açıklanmıştır.

Rusya-Ukrayna Operatif Seviyeli Konvansiyonel Savaşı

Operatif seviyededir. Rusya bu savaşa “Özel Operasyon” adını vermiştir. Rusya tarafına göre İkinci Safha sürmektedir. Ayrıntılar aşağıdadır:

Donbass ve İzium Bölgesi:

Rusya’nın Donbass bölgesinde 18 Nisan’da başlattığı İkinci Safha “Özel Operasyon” devam ediyor, yeni hedef Kramatorsk kasabası. Harekatın gelişimi şöyle olabilir: 1) Izium’dan Hrushuvakha, Barvinkove, Slovyansk’a; 2) Lyman’dan Slovyansk’a; 3) Slovyansk sonrası Kramatorsk’a; 4) Güney istikameti, Severndonetsk’ten Siversk’e.

Donbass Operasyonu’nda Rusya 18 Nisan akşam saatlerinden itibaren Rubizhne, Severodonetsk ve Lysychans’k bölgesine taarruza başladı. Aynı bölgede Ukrayna’nın savunmada 7 Tugayı bulunuyor.

Kharkiv Bölgesi:

Rusya, Izium bölgesine daha önce girmişti. Buradaki birlikler Kromotorsk-Slovyansk kuzeyinde Rubizhne ve Popasna batısı olacak şekilde toparlandılar. Ukrayna kuvvetleri, Izium’daki birliklerin güneye sarkıp Rus taarruz hattının gerisini kapatma harekâtı yapmalarına engel olmak maksadıyla, Kharkiv’den Shevchenkove’e bir karşı taarruz gerçekleştiriyor. Şu ana kadar 3 yerleşim yeri geri alındı.

Kherson Bölgesi:

Rus güçleri ele geçirdikleri Kherson bölgesinin etrafını ve yolları mayınlıyor ve böylelikle Ukrayna güçlerinin bu bölgeye girememeleri için önlem alıyor.

Zaporizhzhia Bölgesi:

Rus birliklerince roket, top ve küçük çaplı taarruzlar oluyor. Amaçları Dnipro istikametini emniyete almaktır.

Odessa Bölgesi:

23 Nisan’da Odessa havaalanı içindeki askeri mühimmat deposuna (Rusya burada Batı’dan gönderilen silah ve mühimmat olduğunu iddia etti,) Hazar üzerinde uçan stratejik bombardıman uçaklarından atılan 2 adet Kalibr güdümlü füzesi ile vurdu. Etrafa dağılan parçalardan iki binada yangın çıktı ve sivil kayıplar oldu.

Mariupol Bölgesi:

Rusya burada aldı ancak tam kontrolü ele geçirmesi için içerideki direnişçilerin tam teslim olmasını ve arama-tarama işlemlerini bitirmesi gerekmektedir. Halen içeride Ukrayna Azov Taburundan teslim olmayanlar var. Ayrıca peyderpey Rusya içerideki sivilleri otobüslerle tahliye etmeye çalışıyor.

Hava Gücü:

Rusya Voronezh Hava Üssüne ilave av-bombardıman uçağı konuşlandırmıştır. Bu meydanda helikopter ve ulaştırma uçaklarının yanı sıra Flanker ve Fencer av-bombardıman uçakları konuşludur.

Son olarak Su-34 uçakları görüntülendi. SU-34 konfigürasyonu şöyle: Kanat altı Kh-29T havadan yere füze; Kanat altı dışta R-73/R-74M havadan havaya füze; Gövde altında SAP-14 ECM pod.

Akhtubinsk Hava Üssü yeni görüntüsü: S-70 İHA ve Su-57 Konuşlanmış halde gözlendi.

Deniz Gücü:

FSB, Rusya Karadeniz Filosu Komutan Yardımcısı Amiral Igor Ossipov’u tutukladı.

Karadeniz’deki kalan Rus Deniz Filosu’nu gözden geçirelim:

• 6 adet Denizaltı: Kilo Sınıfı
• 5 adet Firkateyn: 2 adet Krivak ve 3 adet Grigorovich Sınıfı
• 20 adet Korvet: 3 adet Bykov, 4 adet Buyan-M, 6 adet Grisha, 2 adet Dergach ve 5 adet Tarantul Sınıfı
• 9 adet Mayın Arama: 3 adet Alexndrit, 5 adet Natya ve 1 adet Gorya Sınıfı
• 19 adet Amfibi: Çeşitli Sınıf

Hedefler:

Rus ordusunun Ukrayna’da uçak ve füzelerle vurduğu veya vurabileceği hedef kategorileri şunlar olabilir: Tren istasyonları; tüm hava ve deniz limanları; lojistik altyapı noktaları, tesisleri ve köprüler; enerji hatları ve istasyonları; silah/mühimmat depoları ve fabrikaları; komuta kontrol merkezleri; hava savunma sistemleri.

Rusya-Ukrayna Muharebe Şartları ve Başarısı Mukayesesi

Savaş alanları sürekli yenilik arama, sürpriz yaratma ve düşmana baskı sağlama alanlarıdır. Rusya ile Ukrayna savaşırken izliyoruz. Savaşa dolaylı bir biçimde müdahil olan ABD ve ortaklarının katkılarını da görüyoruz. Bunun sonucunda savaş esnasında Rusya’ya göre Ukrayna’nın daha fazla “değişiklik yapan taraf” olduğu göze çarpıyor.

Savaş alanında, yıpratmak, gerektiğinde yormak, değişiklik yaratmak ve uygulamak bakımından, iki şekilde öne çıkılabilir. Birincisi askeri kapasitesi daha fazla olanın ve ikincisi ise askeri aklı gelişmiş olanın öne çıkması beklenir. Rusya’nın kapasitesi yüksek seviyede ancak bir türlü sahaya yansıtamadığı bir kurmay aklının varlığı söz konusudur. Buna karşılık verilen dış destekle savaşı idame ettiren bir Ukrayna var. Silah yelpazesi kısıtlı ve hatta farklı menşeili. Bu durumda Ukrayna için kapasiteden çok, öne çıkan kurmay aklı olmalı. ABD ve ortaklarının her yönden desteğini alan Ukrayna ordusu imkân ve kabiliyet yelpazesini hem geliştirmiş hem de aktif olarak kullanabiliyor. Bu durumda Ukrayna sahada Rusya’yı daha fazla şaşırtıyor.

Rusya sayıca güçlü satıh harekatındaki tank, zırhlı araç, top, roket gibi sistemleriyle araziye giriyor, ancak kendisinden beklenen hızda ilerleyemiyor. Rus taktik ve stratejik bombardıman uçakları ve silahlı helikopterleriyle hava üstünlüğünü ele geçirme, Ukrayna derinliklerindeki önemli hedefleri vurma çabası içinde, ancak bir türlü bitirici hamleyi yapamıyor. Rusların kısa, orta ve uzun menzilli roket sistemleri ile çok etkili hipersonik füzeleri var, bakıldığında istediklerinde oyunu değiştirebilirler diye düşünülüyor, ama bunların da savaşın gidişatındaki etkisi fazlaca görülmüyor.

Elbette Rusya, Ukrayna toprakları içinde ve belli bir arazi kesimini ele geçirdi, şehirlerden birkaçını aldı veya almak üzere. Ancak vurucu güç bakımından dünyada ABD’den sonra ikinci sırada olan bir ordunun Ukrayna önünde beklenenden az etki sağlaması herkes için temel şaşkınlık noktasıdır. Bugün Rusya da büyük bir güce sahipken, yerel direnişin karakteristiğine dayalı bir travmayı hak etmiş olabilir. 

Rusya Savunma Bakanı Sergey Shoigu itiraf gibi bir açıklama yaptı, “Rus Ordusu, modern askeri çatışma koşullarına daha iyi uyum sağlamak için yeni savaş yöntemlerini uygulayacak,” dedi. Bu durumda Rus ordusu şimdiye kadar eski yöntemleri kullandığının farkına vardı, fakat yeni çatışma yöntemleri için geç kalındı denebilir. Tespitime göre Rusların temel sorunu savaşan insan gücü zafiyetidir.

Ukrayna’daki savaş için çeşitli görüşler ortaya çıkıyor, savaşı topçuların başarısı etkileyecek, gibi. Bunlar bilinmeyen konular değildir. Napolyon savaşlarından bu yana topçuların muharebede neyi ne ölçüde değiştirdiği bilinir. Aslında söylenen bu olmasa gerekir. Asıl konu top mühimmatının cepheye istenen miktarda ve zamanında ulaştırılması gibi bir lojistik başarı var mı, buna bakılıyor olsa gerekir. Lojistik sorun bu savaşın en belirli konusudur. Rusya bir türlü bu sorunu çözmüş değildir. 

Buna karşılık Ukrayna, örneğin ABD yardımı obüsleri sahaya sürebiliyorsa veya bunun mühimmatında bir sorun yaşamıyorsa, ortada çok dikkat çekici bir durum var demektir.

Bir başka temel eksiklikten söz etmeden geçemiyorum: İstihbarat. Rusya sahada sürpriz, başarı, aldatma vs. yaratacak ise bunu dahi güçlü istihbarat ile yapıyor olmalıdır. Burada muharebe istihbaratı (taktik istihbarat) öne çıkmalıdır. Rusya, stratejik istihbarat, barış zamanı casusluk faaliyetleri, örtülü operasyonları destekleyen istihbarat için yetenekli olabilir. Ancak muharebedeki başarı bunlarla olmamaktadır. Bugün muharebe istihbaratı, gerçek zamanlı, tam, doğru, yeterli, birleştirilmiş, kesintisiz hem planlayıcının hem de uygulayıcının önüne akıyor olması demektir. İstihbarat sadece haber toplamakla, esir sorgulamakla veya taktik drone uçuşlarıyla yapılamaz. Bugün muharebe istihbaratı, sahada katmanlar halinde her türlü toplayıcı vasıtanın verilerinin anlık birleştirildiği, kimin neye ihtiyacı varsa, ona göre ürün haline dönüştürüldüğü istihbarat türüdür. Shoigu’nun bir söylediği de bu olsa gerekir, muharebe istihbaratı modern değil ise topçunun veya piyadenin harekatının etkisi bir türlü istenen şekilde geliştirilemez.

Bir diğer konu ise bütün bu saydıklarımızı birleştiren komuta-kontroldür. Birleştiren dedim, bu ihtiyaç duyulan kabiliyetin bir platformda birleştirilmesi söz konusudur. Bu platformun sistemlerin sistemi bağlamındaki açıklaması; Komuta, Kontrol, Muhabere, Kompüter, İstihbarat, Keşif ve Gözetleme, yani kısaca C4ISR’dir. 

Komuta-kontrol mimarisi teknoloji ile gerçekleştirilir. Müşterek harekât icra edildiğinde, her katmandaki silah sistemi, komuta sistemi, kuvvet bileşeni ve karar verici, kendi fonksiyonunu, tam, zamanında ve tereddütsüz devreye koyabilmelidir.

Rusya’nın sorunu olan modern sistemlerle ilgili komuta-kontrolün tarifi olabilir. Ancak daha temel bir sorun var, Kremlin’deki plan ile sahada bunu uygulayan tabur komutanı silsilesindeki anlayış kopukluğudur. Bunun için modern bir sisteme gerek yoktur, inşa edilmesi gereken bir sevk ve idare mimarisinin kurulamamasıdır. Eğer Rusya, SSCB dönemi gibi, rejim korkusu altındayken harekât yapacak ise burada ilerleme olmaz.

Modern sistemler daha başka neler olabilir? Bilindiği gibi teknoloji stratejik caydırıcılık konusu olan önemli bir konudur. Teknolojinin sahaya aktarılma biçimini, yeni tip silah, bilgi, iletişim, elektronik harp, ağ (network), karar destek, yönlendirilmiş enerji, robotik sistemleri, C4ISR ve savunma mimarisinin muharebe alanındaki sistemleri üzerinden açıklamak mümkündür. Burada her bir detayın yapılacak bir mukayesede yer alması gerekir. Ukrayna’nın ve Rusya’nın kapasiteleri savaş öncesinden itibaren bilinmektedir. Eksikleri veya fazlaları bellidir. Hatta savaşa fazlaca etki sağlayan Siber Savaş’ın durumunu da detaylandırabiliriz. Kimde neler var, belli değil mi? Saha önemlidir. Bu yönlerden sahada aldatıcı, istismar edici, baskılayıcı ve tahrip edici operasyonların uygulama becerisi sadece sahadakiler tarafından anlaşılabilir. Demek ki Ukrayna’ya sadece Stinger ve Javelin silah vermek yetmiyor, başka destekler de muharebenin oluş şeklini etkiliyor…

Modern sistemler dendiğinde akla öncelikle bu konular gelmektedir. Bugün Ukrayna’da, Vietnam Savaşı’nda yerin altına gizlenmiş bir ordununki gibi bir direnişten bahsedilemez. Afganistan’daki çatışmada sonuca etki eden nedenler de farklıdır. Şehirlerin içindeki savunma konusu söz konusu olduğunda Ukraynalıların modern C4ISR ile desteklenmesi şarttır ve bunu da alabilmektedirler. Ancak Donbass’ta başlatıldığı gibi, geniş düzlüklerden ve tarım alanlarından oluşan arazi kesimlerinde gerçekleşen muharebelerde harp prensiplerini modern sistem ve yöntemlerle harmanlayarak uygulamak daha belirgin şekilde öne çıkan konudur. Nitekim savaşta bu noktaya gelindiğinde ABD tarafından Ukrayna’ya obüs topları ve mühimmatı, radarlar ve helikopterler verilmiştir.

Burada muharebe alanına etki eden lojistik, istihbarat, ateş gücü, komuta-kontrol gibi temel konuları inceledim. Savaşta nihai hedefi ele geçirmekle ilgili bir senaryonu göz önünde canlandırarak düşünmenizi isterim. Ukrayna’nın, Rusya’nın ve Ukrayna’ya destek veren ABD’nin nihai hedefine göre senaryolarınızı gözlerinizde canlandırın. 

İnceleyelim: Rusya derinliğinden getirebildiği gücü geç de olsa sahaya aktarıyor ve fazla kayıp verse bile azmini sürdürecek kapasitesi var. ABD (ve ortakları) ise savaşın seyrini kontrol ederken ve desteğinin buna göre verirken, sahayı çok iyi görüp değerlendiriyor, adımlarını buna göre geliştiriyor. Peki, ABD Ukrayna’ya ihtiyacı olan silah sistemlerini verirken, C4ISR, planlama ve icra desteğini de veriyor olabilir mi? Evet. İşte Ukrayna’nın sahada Rus birliklerine karşı sürpriz yaratma ve baskı sağlama kapasitesi kendiliğinden temin edilmiş oluyor. Böylelikle Ukrayna, savaş alanında düşmanını yıpratıcı ve yorucu olabiliyor. Ukrayna tarafı harp prensiplerinin gereğini iyi uyguluyor. Prensiplerden basitlik, manevra, emniyet, baskın ve emir-komuta başta olmak üzere direnişiyle henüz parçalanmamış bir planı sahaya aktarıyor, üstelik zaman içinde sıklet merkezi oluşturabiliyor, hedef belirleyip, gerekli karşı taarruzları gerçekleştirecek imkanları yaratabiliyor. Ukrayna, destekle bile olsa direncini devam ettirebiliyor.

Öne Çıkan Diğer Savaş Türleri ve Beklenenler

Küresel Ekonomik Savaş: 

ABD lehine, Rusya aleyhine gelişmektedir. 

Küresel Enformasyon Savaşı: 

Ukrayna ve onu destekleyen ABD ile Ortaklarının lehine gelişmektedir. 6 Nisan sonrasında Enformasyon Savaşı baskısı daha da arttı.

Stratejik Seviyeli Savaş Riski: 

Rusya arada sırada nükleer tehditte bulunuyor. 

Ancak CIA Başkanı William Burns, 15 Nisan’da açıklama yaptı, Rusya’nın taktik nükleer silah kullanma ihtimalini elemedikleri görüşündedir.

23 Nisan günü bir Rus askeri yetkilisi Kitle İmha Silahları ve Provokasyonları hakkında brifing verdi. Bu yetkili, ABD’nin Moskova’yı kitle imha silahları kullanmakla suçlayabilmek için provokasyonlar hazırladığını söyledi. Buradaki iddia şöyle sunuluyor: “Rus birliklerinin Ukrayna’yı işgalindeki başarılarına cevap olarak bir Amerikan planı var. ABD’nin Rusya’yı suçlamak için en az üç senaryo geliştirdi ve büyük olasılıkla bir nükleer santralin bulunduğu Kharkiv, Kiev ve Zaporizhzhia’da provokasyonlar olabilir.”

Rusya’nın iddiasına göre, ABD’nin Ukrayna’da KİS kullanımı için çerçeveleyebileceği 3 senaryo başlığı şöyledir: 1) (Yüksek ihtimal) Kharkiv veya Kiev’deki (Kyiv) biyolojik laboratuvarlar veya nükleer enerji tesisleri ile sahte bayrak operasyonu; 2) (İhtimal) Mariupol’da taktik nükleer silahlar veya kimyasal saldırı çerçevesinde gizli KİS kullanımı; 3) (Düşük ihtimal) Kramatorsk veya Slavyansk’ta biyolojik silahlarla açıkça KİS kullanılması.

Rusya Savunma Bakanlığı elindeki bilgi şöyle sunuluyor: “Rus Silahlı Kuvvetleri’ni kimyasal, biyolojik veya taktik nükleer silah kullanmakla suçlamak için, Amerika Birleşik Devletleri’nin bir provokasyon hazırlığı içinde.”

ABD’li yetkililer şöyle açıklama yapmaktadır: “Yalnızca 2022’de, Ukrayna Sağlık Bakanlığı’nın talebi üzerine, ABD’den 220.000’den fazla atropin ampul teslim edildi.”

Putin, Ukrayna’da faaliyetini bu kadarla yetinip kesebilir. Donbass ve Kırım için anlaşma olursa, zaten Zelensky NATO’ya girilmeyeceğini işaret etmiş idi. Putin, Ukrayna Savaşı’na operatif seviyede bakmaktadır (Özel Operasyon). Rusya’nın asıl savaşı ABD ile sürmektedir. Bu durumda gelecekte rakipler arasında bir anlaşma olmaz ise ABD ve Ortakları ile Rusya arasında bütünüyle Doğu Avrupa ve Kuzey Buz Denizi cephelerinde yeni bir meydan okuma daha görebilir. Putin, yeniden asker toplamaya ve silah endüstrisini dış destek de alarak geliştirmeye ağırlık verebilir. Bunun için paraya ve ortaklara ihtiyacı olur. Bu ortaklıkların gelişmesi hali ise bizlerin karşısına daha başka soru işaretlerini çıkarır. Sözün kısası, savaş yeni başlamış olur ve bu “Rusya’nın Savaşı” adını alır. Soğuk mu sıcak mı olur, bilinmez…

Post-Ukrayna:

Eğer sosyo-ekonomik değişiklikleri de eklersek, dünyayı Post-Ukrayna olarak göreceğimiz zorlu dönemler bekliyor. Post-Ukrayna’yı 2049’a kadar yaşayacağız (Büyük Gençleşme). Çin 2027’de askeri kapasite yönüyle küresel amaçlar için hazır olacak. O halde Post-Ukrayna’da 2022-2027 çok kötü geçecek gibi görünmektedir. 

Siber Savaş: 

Rusya, ABD ve İngiltere tarafından siber taarruzlar karşılıklı yapılmaktadır. Bu konuda ABD ve Ortakları daha etkili görünmektedir.

Ukrayna Savaşı’nda Elon Musk projesi Starlink ile; Siber-uzayda Microsoft ve Meta (Facebook) ile devrededir. Zaten Bill Gates’i her küresel projede görmekteyiz. ABD, İngiltere ve NATO’nun Siber Kuvvet Komutanlıkları Rusya’ya karşı faaliyetlerini sürdürmektedirler. Belki bu hususları bugün somut biçimde göremiyoruz, ama bunlar Post-Ukrayna’da yapabilecekleri için şimdiden hazırlanıyorlar. Bu kadarıyla bilelim yeterli olur kanısındayım. Bunlar dediğimiz de ülkeler değil, küresel güçlerdir. Dengelemek adına bunların karşılarına ne koyabileceğimizi şimdiden düşünsek fena olmaz; belki de öylece kabul etmemiz gerekecektir.

Göremediğimiz siber-uzay savaş alanındaki uydu-savar silah programı için Pentagon bir iddiada bulundu. Rusya ve Çin, ABD uydularını vurabilecek silah sistemleri için müşterek çalışıyor.

ABD’nin Ukrayna’ya Siber Savaş desteğinin bu savaşın başından bu yana varlığını işaret ettim. Foreign Affairs’te yayımlanan makale bunu doğruladı [Ukraine Can Win, The Case Against Compromise, Alina Polyakova ve John Herbst, April 22, 2022]. Buradaki ifade tam olarak şöyledir: “Ve Washington, Ukrayna’nın siber savunma yeteneklerini desteklemek için savaşın başında siber görev ekipleri gönderdi.”

Hibrit Savaş:

Bugün Rusya ve Ukrayna, görülen alanda Konvansiyonel Savaş ağırlıklı savaşıyorlar. Ama daha geniş ölçekte ve sahada, hatta değişik cephelerde Hibrit Savaş yapıldığı açıktır. İcra edilen karmaşık Hibrit Savaşın tarafları ve yöntemleri bugün Ukrayna’da gördüklerimizden bir hayli farklıdır.

Uzun Savaş:

Joe Biden sürekli tekrarlıyor: Uzun Savaş!

Diğer Gelişmeler 

• Türk Deniz Kuvvetleri unsurlarınca bulunup etkisiz kılınan deniz mayısı sayısı toplam 3 adettir. 
• Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu 23 Nisan’da açıkladı: Rusya-Suriye uçuşlar askeri uçuşlar için Türk Hava Sahası kapatıldı. Buna (asker taşıyan) sivil uçaklar da dahil.
• Zelensky’nin ifadesine dayandırılan bir habere göre, bugüne dek 3.000 Rus, Wagner paralı askerin Ukrayna’da öldürüldü.
• 23 Nisan itibariyle Rusya paralı askerlerini ve vekilleri Afrika ve Orta Doğu’dan çekip Ukrayna’ya gönderiyor. Bunun için Çad, Andorra, Libya gibi yerler kullanılıyor. IL-18 ve IL-20 uçakları taşıyor. Bu uçaklar hangi havayolunda ise o ülkeler kullanılıyor. Transferlerde ikmal ve hava sahası Suriye ve İran üzerinden oluyor.
• BM Uluslararası Göç Örgütü’ne (IOM) göre, Nisan ayının ilk 17 gününde 600.000 ek kişi ülke içinde yerinden edildi ve ülke içinde yerinden edilmiş kişilerin toplam sayısı 7,7 milyona ulaştı. Toplamda, neredeyse 24 Şubat’tan bu yana 12,8 milyon kişi ülke içinde veya sınırların ötesinde yerinden edildi.

“G60” Ukrayna Savaşı Genel Değerlendirmesi 

Sonuçlar: 

• ABD ve Ortakları, Rusya psikolojik olarak kaybetti, stratejik amacına ulaşamadı, baskı artırılmalı;
• Putin, Ukrayna’da operatif kapsamda ikinci safha hedefini ele geçirmenin yanı sıra, ABD ve Ortaklarına karşı stratejik bir hedef belirlenmeli ve bu yönde önemli kazanım sağlanmalı, şeklinde düşünmektedir. 
• Putin operasyonel olarak kaybettiğinin farkında, sinirli, stratejik olarak kaybetmemek için çabalıyor, çabalarını bu alana kaydırmanın yollarını arıyor. Harekât için “devam” sinyali verdi.
• Kalıcı ateşkes ve barış amaçlı girişimler kesildi. 
• Batı’nın sürdürdüğü Ekonomik, Enformasyon, Politik ve Hibrit Savaşın ve Ukrayna’ya verilen yeni silahların barışı bir süre daha ötelediği anlamı çıkarılabilir. Batı ve Ukrayna bu duruma, Rusya’ya karşı galip gelmek ve ülke topraklarından çıkarmak yönüyle bakmaktadır, ancak bu durum şu an için içinde güçlükleri barındırır. 
• Önümüzdeki günlerde barış/ateşkes için teknik görüşmelerin sürüp sürmeyeceği gözlenmelidir. 
• Rusya’nın İkinci Safha olarak işaret ettiği “Özel Operasyon”u içinde Donbass ve Kırım’da ilerlemesini en azından Mayıs ayı başlarına kadar görmeye devam edeceğiz. 
• Bu dönemde ilgili bölgelerde (daha çok Ukrayna doğusu ve güneyi çatışma alanlarında) yıkım ve kayıp fazlalaşabilir.

NOT: Fikri mülkiyet hakları gereği bu bilgileri referans vererek kullanabilirsiniz.

Gürsel Tokmakoğlu